Do zawarcia umowy dochodzi w sytuacji złożenia przez strony tej czynności dwóch zgodnych oświadczeń woli. Problemy najczęściej pojawiają się później, gdy przychodzi czas realizacji postanowień umowy. Nie zawsze bowiem język pisany jest w stanie w sposób bezsprzeczny wyrazić nasze zamiary, bez pozostawienia pola do różnych interpretacji.
Wtedy też dochodzimy do podstawowego pytania. Jak interpretować umowę?
Zobacz także: WZORY UMÓW
Zasady wykładni umowy
Podstawowe zasady wykładni (czyli interpretacji) zapisów umownych zostały określone w art. 65 ust. 2 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z tym przepisem w umowach należy raczej badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli opierać się na dosłownym brzmieniu zapisu.
Powyższe stwierdzenie to często oś sporu sądowego pomiędzy stronami, kiedy to dochodzi do kwestii ustalenia jaki sens mają zapisy umowne, a w konsekwencji też jaka jest kwalifikacja umowy (czyli stwierdzenie z jaką umową mamy do czynienia).
Przy interpretacji umowy o wiele istotniejsze jest znaczenie treści, niż tytułu umowy. Kwalifikacja prawna umowy (czyli np. ustalenia że mamy do czynienia z umową zlecenia czy dzieła) jest dokonywana na podstawie treści, a nie tytułu umowy.
Ustalenie zgodnego zamiaru, czy też celu ma tutaj kluczowe znaczenie i jest ważniejsze nawet, niż dosłowne brzmienie treści umowy. Może zdarzyć się tak, że strony zgodnie nadały inne znaczenie konkretnej treści, niżby wynikało to z ogólnych reguł znaczeniowych. Wtedy też sąd przy interpretacji takiej umowy będzie zobowiązany do odczytania jej zgodnie z zamiarem stron, niż dosłownym znaczeniem.
Ustalenie, że zgodnym zamiarem stron było zawarcie umowy sprzedaży, a nie darowizny może mieć doniosłe konsekwencje prawne. W takiej sytuacji brak zapisów dotyczących ceny będzie skutkował nieważnością takiej umowy, co nie nastąpiłoby gdyby ustalono w procesie wykładni, że zamiar stron obejmował umowę darowizny.
Zobacz: Błąd w oświadczeniu woli
Nie tylko papier ma znaczenie
Stąd też przy ustaleniu znaczenia poszczególnych treści strony bardzo często mogą sięgać po najróżniejsze dowody. Ustalenie, że strony dążyły do określonego celu może być dokonane poprzez odwołanie się np. do procesu negocjacji poprzedzających zawarcie umowy.
Zobacz: O czym warto wiedzieć przy zawieraniu umów?
Takie ustalenie może mieć istotne znaczenie zwłaszcza dla słabszej strony kontraktu. Działające na rynku firmy, to najczęściej wielkie organizacje dysponujące specjalistyczną wiedzą, co już samo z siebie daje im przewagę nad zwykłymi uczestnikami rynku (np. konsumentami). Nie są odosobnione przypadki, gdy często rzeczywisty sens danej umowy jest modyfikowany przez skomplikowane zapisy. W takiej sytuacji możliwość ustalenia co w danej umowie jest objęte zgodnym zamiarem, jak również jak oświadczenie przedsiębiorcy zostało zrozumiane przez konsumenta, pozwoli wyeliminować okoliczności, których strony nie uzgodniły.
A dał określony przedmiot B. Po pewnym czasie A stwierdził, że za przekazany przedmiot należy mu się zapłata, jako że zawarł z B umowę sprzedaży. Z kolei B utrzymuje, że przekazanie przedmiotu odbyło się na podstawie umowy darowizny. Istotą procesu sądowego będzie ustalenie, czy zgodnym zamiarem obydwu stron było zawarcie umowy sprzedaży, czy darowizny.
Ustalenie zgodnego zamiaru stron jest kwestią do postępowania dowodowego. Sprowadza się do określenia co strony chciały osiągnąć i jak rozumiały interpretowały wspólne działania. Przykładowo jeżeli w ramach negocjacji umownych w korespondencji pojawiała się kwestia ceny, jaka ma być uiszczona przez jedną ze stron, to będzie to stanowić dowód, iż zamiarem stron było zawarcie umowy sprzedaży. Z drugiej strony wskazanie chęci obdarowania będzie świadczyło o woli zawarcia umowy darowizny. Zakres dowodów z jakich można korzystać przy ustalaniu zamiaru jest tutaj bardzo szeroki. W jednym z wyroków warszawski Sąd Apelacyjny stwierdził, że o zgodnym zamiarze stron i celu umowy może świadczyć także dotychczasowa zgodna praktyka między obydwiema stronami.
Zobacz serwis: W sądzie