Kto i komu może udzielić prokury?
Podstawowym aktem prawnym dotyczącym prokury jest oczywiście Kodeks cywilny (dalej: k.c.), art. 1091 - 1019. Zgodnie z przepisami KC, prokura to szczególny sposób pełnomocnictwa, którego może udzielić przedsiębiorca podlegający do KRS (np. spółki handlowe) lub (po zmianach z marca 2018 r.) obowiązkowi wpisu do CEIDG np. osoba fizyczna wykonująca działalność gospodarczą. Pełnomocnictwo to może zostać udzielone wyłącznie osobie/osobom fizycznym posiadających pełną zdolność do czynności prawnych.
Przedsiębiorca udziela prokury w formie pisemnej pod rygorem nieważności.
Jakie rodzaje prokury wyróżniamy?
Przepisy Kodeksu cywilnego wyodrębniły 4 rodzaje prokury:
- oddziałowa - zakres działalności prokurenta jest ograniczony wyłącznie do spraw wpisanych do rejestru oddziału przedsiębiorstwa;
- samodzielna - udzielana jednemu lub kilku prokurentom, którzy działają samodzielnie;
- łączna - udzielona kilku prokurentom, którzy są zobowiązani do działania łącznie;
- łączna mieszana - dla dokonania czynności konieczne jest współdziałanie prokurenta z inną osobą, która prokurentem nie jest (np. z członkiem zarządu, wspólnikiem).
Zakres prokury
Prokura swym zakresem obejmuje umocowanie do podejmowania czynności sądowych i pozasądowych związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej. Powyższe oznacza, że prokurent może np.reprezentować przedsiębiorcę przed sądem, wytaczać powództwa w jego imieniu, zawierać stosunki pracy. Zakres tego pełnomocnictwa jest więc bardzo szeroki, ale jednak w pewnym stopniu ograniczony - chodzi tu m.in. o następujące sytuacje:
- bez specjalnego pełnomocnictwa prokurent nie ma prawa do zbycia przedsiębiorstwa, oddania go w dzierżawę lub użytkowanie oraz do zbywania i obciążania nieruchomości;
- prokura nie może być przeniesiona jednak prokurent może ustanowić pełnomocnika do poszczególnej czynności lub pewnego rodzaju czynności;
- jeżeli mamy do czynienia z prokurą oddziałową - zakres pełnomocnictwa ograniczony jest tylko do spraw wpisanych do rejestru oddziału przedsiębiorstwa.
Prokury nie można ograniczyć ze skutkiem wobec osób trzecich, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.
Prokura w spółce - jak jej udzielić?
Na początku należy zaznaczyć różnicę między pojęciem udzielenia prokury a powołania prokurenta. Otóż udzielnie prokury to czynność zewnętrzna, która wywołuje skutki wobec osób trzecich, natomiast wyznaczenie prokurenta ma charakter wewnętrzny.
Jak już zostało wspomniane prokura może zostać udzielona tylko w formie pisemnej pod rygorem nieważności - jest to jednostronna czynność prawna przedsiębiorcy. Należy bezwzględnie pamiętać o podpisie mocodawcy. Do formy udzielenia prokury nie stosuje się przepisów dot. form pełnomocnictwa (art.99 k.c.), dlatego wystarczy zwykła forma pisemna.
Udzielnie prokury musi zostać zgłoszone do KRS lub CEIDG.
W spółkach handlowych podmiotami uprawnionymi do udzielenia prokury są podmioty właściwe do reprezentacji spółki. W spółkach osobowych wygląda to następująco:
- spółka jawna: ustanowienie prokury wymaga zgody (uchwały) wszystkich wspólników mających prawo prowadzenia spraw spółki;
- spółka partnerska: możliwość ustanowienia prokurenta mają wszyscy partnerzy lub może to zostać powierzone zarządowi, w którego skład mogą wchodzić także osoby trzecie;
- spółka komandytowa: prokurę mogą ustanowić komplementariusze jako podmioty odpowiedzialne za reprezentację spółki. Istnieje jednak możliwość by komplementariusze udzielili prokury komandytariuszowi, który tym samym uzyska możliwość reprezentacji spółki.
- spółka komandytowo-akcyjna: jak w spółce komandytowej - potrzebna zgoda wszystkich komplementariuszy.
W spółkach kapitałowych sprawa wygląda trochę inaczej. Otóż zarówno w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, jak i w spółce akcyjnej za reprezentację odpowiedzialny jest co do zasady zarząd. Powołanie prokurenta wymaga zgody wszystkich członków zarządu.
Odwołanie i wygaśnięcie prokury
Prokura może być w każdym czasie odwołana i przez każdego ze wspólników /członków zarządu, w drodze jednostronnej czynności prawnej. Prokura wygasa w następujących sytuacjach:
- na skutek wykreślenia przedsiębiorcy z CEIDG albo KRS
- w razie ogłoszenia upadłości, otwarcia likwidacji oraz przekształcenia przedsiębiorcy.
- ze śmiercią prokurenta;
- ustanowienia kuratora na podstawie art. 42 § 1. W okresie kurateli prokura nie może być ustanowiona.
Wygaśnięcie prokury trzeba zgłosić do KRS lub CEIDG.
Należy zaznaczyć, że śmierć przedsiębiorcy ani utrata przez niego zdolności do czynności prawnych nie powoduje wygaśnięcia prokury.
Opracowano na podstawie:
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (j.t. Dz.U. z 2018 r. poz. 1025 z późn. zm.)
Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (j.t. Dz.U. z 2017 r. poz. 1577 z późn. zm.)