Wszyscy zawieramy różne umowy. W obrocie występują (dość rzadko) umowy jednostronnie zobowiązujące, gdzie tylko jedna ze stron jest dłużnikiem i musi spełnić świadczenie – druga strona jest jedynie uprawniona do jego przyjęcia. Taką umową jest np. umowa darowizny. W większości przypadków zaś, zarówno Ty, jak i ja, zawieramy na co dzień umowy dwustronnie zobowiązujące – gdzie każda ze stron jest zarówno dłużnikiem, jak i wierzycielem. Szczególnym typem umowy dwustronnie zobowiązującej jest umowa wzajemna – charakteryzująca się tym, że świadczenie jednej ze stron jest odpowiednikiem świadczenia drugiej strony.
Umowa wzajemna – ekwiwalentność świadczeń
W umowie wzajemnej świadczenia stron są ekwiwalentne. Co ważne, ekwiwalentność świadczeń nie polega na stwierdzeniu tego, że ich obiektywna, realna wartość ekonomiczna jest podobna – decydująca jest tu ocena samych stron (jest to więc pojęcie subiektywne). Celem umowy wzajemnej jest doprowadzenie do obopólnej wymiany świadczeń pomiędzy partnerami. Przenoszę na Ciebie własność mojej rzeczy po to, abyś zapłacił mi za nią adekwatną cenę – tytułem przykładu z umowy sprzedaży.
Świadczenia stron w umowach wzajemnych są ze sobą mocno powiązane, co powoduje, że nieważność jednego ze świadczeń lub nienależyte wykonanie czy też niewykonanie zobowiązania przez jedną ze stron wpływa na ważność lub istnienie obowiązku świadczenia strony drugiej.
Przykład umowy wzajemnej
Do umów wzajemnych należą tak powszednie umowy jak umowy sprzedaży, dostawy, najmu, dzierżawy, czy też umowy o dzieło i umowy o roboty budowlane.
Kodeks cywilny o umowach wzajemnych
Właściwa klasyfikacja umowy rodzi poważne skutki prawne w postaci obowiązku czy dopuszczalności stosowania kodeksowych przepisów dotyczących jedynie umów wzajemnych. W szczególności chodzi tu o przepisy art. 487 – 497 Kodeksu cywilnego, ale nie tylko. Przepisy te determinują m.in. moment spełnienia świadczeń wzajemnych, prawo strony do wstrzymania się ze spełnieniem własnego świadczenia, skutki zwłoki dłużnika (w tym uprawnienie wierzyciela do odstąpienia od umowy) oraz skutki niemożliwości świadczenia.
Zobacz też: Odstąpienie od umowy – zmiany w 2015 r.