Co decyduje o ponoszonej odpowiedzialności?
Działalność spedycyjna i przewozowa polega na świadczeniu określonych usług. W każdym przypadku zakres świadczonych usług wynika z zawartych umów. Spedytor i przewoźnik ponoszą odpowiedzialność za niewykonanie lub nienależyte wykonanie tych umów. Jest to klasyczna konstrukcja prawna oparta na art. 471 kodeksu cywilnego. Czynności wykonywane przez dzisiejszych spedytorów polegają głównie na przyjmowaniu zleceń transportowych, wyszukiwaniu przewoźników i zawieraniu z nimi umów przewozu. Są to czynności, które składają się na tzw. organizację przewozów. W środowisku istnieje pogląd, że spedytor ponosi odpowiedzialność wyłącznie za czynności związane z organizowaniem przewozów, a za same przewozy odpowiada przewoźnik. Niestety tak nie jest. To, że spedytorzy samodzielnie nie dokonują przewozów nie oznacza, że nie ponoszą odpowiedzialności za szkody powstałe w czasie wykonywania tych przewozów. W sytuacji, gdy w zawartej z zamawiającym usługę umowie spedytor zobowiązuje się do wykonania przewozu, wstępuje w stosunek prawny umowy przewozu ze wszystkimi wynikającymi z tego konsekwencjami. Główną jest ponoszenie odpowiedzialności analogicznej do tej, jaką ponoszą zawodowi przewoźnicy drogowi, czyli za wszelkie szkody w przesyłce powstałe w czasie dokonywania przewozu. I nie ma tutaj znaczenia, że spedytor fizycznie nie przewozi towaru, nie ma do tego wymaganych uprawnień ani polisy OCP – jego odpowiedzialność wyznacza umowa przewozu, którą w swoim imieniu zawarł. Aby spedytor ponosił odpowiedzialność jak spedytor, z zawartej umowy nie może w żadnym razie wynikać zobowiązanie spedytora do wykonania przewozu lub transportowy charakter usługi przyjętej do wykonania.
POLECAMY: E - wydanie Dziennika Gazety Prawnej
Kiedy zawarta umowa nie jest umową spedycji?
Spedytor będzie ponosił odpowiedzialność jak spedytor, jeżeli w zawartej z zamawiającym usługę umowie zobowiąże się do kodeksowego wysłania lub odbioru przesyłki, albo do dokonania innych usług związanych z jej przewozem (art. 794 k.c.). Zgodnie z literaturą prawniczą, wysyłanie przesyłki oznacza sytuację, kiedy spedytor zobowiązuje się, co najmniej do zawarcia umowy przewozu na rachunek zamawiającego usługę (zleceniodawcy). Za czynności mieszczące się w innych usługach związanych z przewozem uznać można m. in. takie czynności, jak: doradztwo transportowe, zawarcie umowy przewozu, ubezpieczenie przesyłki, zorganizowanie odprawy celnej, czasowe przechowanie lub składowanie przesyłki. Jeżeli przedmiotem umowy nie będzie zobowiązanie się do wykonania przewozu, a jedynie do wykonania czynności związanych z przewozem (np. określonych powyżej), taką umowę będzie można uznać za umowę spedycji.
W praktyce większość spedytorów przyjmuje zlecenia, które mają stricte transportowy charakter, i z których w mniejszym lub większym stopniu wynika zobowiązanie do wykonania przewozu. Wejście spedytora w prawa i obowiązki przewoźnika drogowego może nastąpić np. poprzez: użycie w nazwie dokumentu wyrażenia „zlecenie transportowe”, zastosowanie wobec spedytora określenia „przewoźnik”, użycie w zleceniu wyrażenia „fracht” lub „zapłata za fracht” jako ceny za wykonywaną usługę, wpisanie spedytora w list przewozowy jako przewoźnika, zawarcie w treści zlecenia konwencji CMR i/lub ustawy prawo przewozowe jako podstawy prawnej dla określania praw, obowiązków oraz odpowiedzialności stron umowy, zobowiązanie się spedytora wprost do wykonania przewozu lub uznanie przez sąd zawartej umowy za umowę przewozu. Zawarcie przez spedytora umowy przewozu powoduje, że ponosi on odpowiedzialność jak klasyczny przewoźnik. Jeżeli sam nie dokonuje przewozu, określa się go mianem przewoźnika umownego.
Zobacz: Konsument i umowy
Spedytor, czy przewoźnik umowny? |
W obszarze transportu przewoźnik umowny to taka osoba, która zawiera umowę przewozu, ale jej bezpośrednio nie wykonuje. Jeżeli spedytor zawrze umowę przewozu z zamawiającym przewóz (zleceniodawcą), będzie wykonawcą tej umowy. Jeżeli zleci wykonanie tej umowy podwykonawcy (zawodowemu przewoźnikowi) będzie wykonawcą umownym, czyli w tym przypadku przewoźnikiem umownym. W takiej konfiguracji podwykonawca będzie występował w charakterze przewoźnika faktycznego. Jeżeli ten zleci wykonanie przewozu dalszemu przewoźnikowi, stanie się również przewoźnikiem umownym.
Spedytor wykonuje zawarte umowy przewozu za pośrednictwem zawodowych przewoźników, z którymi zawiera odrębne umowy przewozu. W takich relacjach zawsze występuje w charakterze przewoźnika umownego. Prawo przewozowe nie dzieli przewoźników na umownych i faktycznych i nie ma znaczenia w jakim charakterze występuje nasz spedytor. W przypadku niewykonania lub nienależytego wykonania zawartej umowy przewozu zawsze ponosi odpowiedzialność jak przewoźnik. Jest to dla niego o tyle ważne, że tę odpowiedzialność ponosi w pierwszej kolejności, czyli jeszcze przed swoim podwykonawcą.
Zobacz: Wzory umów