Banki
W świetle art. 2 ustawy Prawo bankowe bank jest osobą prawną utworzoną zgodnie z przepisami ustaw, działającą na podstawie zezwoleń uprawniających do wykonywania czynności bankowych obciążających ryzykiem środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym.
Zobacz również serwis: Bank
Wyraz „bank” lub „kasa”
Wyrazy „bank” lub „kasa” mogą być używane w nazwie oraz dla określenia działalności lub reklamy wyłącznie banku w powyższym rozumieniu. Ustawa przewiduje od tej zasady dwa wyjątki:
- nie dotyczy to jednostek organizacyjnych używających wyrazów „bank” lub „kasa”, z których działalności jednoznacznie wynika, że jednostki te nie wykonują czynności bankowych,
- wyraz „kasa” może być także używany w nazwie oraz do określenia działalności lub reklamy jednostki organizacyjnej, która na podstawie odrębnej ustawy gromadzi oszczędności oraz udziela pożyczek pieniężnych osobom fizycznym zrzeszonym w tej jednostce.
Badanie i ustalenie, czy umieszczony w firmie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością wyraz „bank” został użyty w kontekście, z którego jednocześnie wynika, że spółka ta nie wykonuje czynności bankowych, dokonywane jest z punktu widzenia osoby przeciętnego nabywcy (odbiorcy) usług (towarów) tejże spółki i zwykłych warunków działalności gospodarczej. Powinno ono uwzględniać w szczególności: przedmiot działania spółki wpisany do rejestru handlowego, krąg rzeczywistych i potencjalnych odbiorców, a także brzmienie skrótu firmy (Wyrok SN z dnia 25 marca 1997 r., sygn. III CKN 11/97).
Zysk
Banki są przedsiębiorcami nastawionymi na osiąganie zysku.
Forma działalności
Działają jako: banki państwowe, spółki akcyjne czy banki spółdzielcze.
Polecamy również serwis: Spółka akcyjna
Komisja Nadzoru Finansowego
Ich działalność podlega nadzorowi państwowemu dokonywanemu przez Komisję Nadzoru Finansowego (KNF). W przypadku nieprzestrzegania przez banki obowiązującego prawa KNF stosuje cały katalog środków nadzoru.
Bankowy Fundusz Gwarancyjny
Co z zainwestowanymi środkami klientów w razie upadku banku? Środki każdego z deponentów są zagwarantowane przez Bankowy Fundusz Gwarancyjny (BFG) do wysokości 100 000 euro. Wyższe wkłady podlegają egzekucji w postępowaniu upadłościowym.
Zobacz również: Jaką rolę pełni Bankowy Fundusz Gwarancyjny?
Czynności bankowe
Czynnościami bankowymi są:
- przyjmowanie wkładów pieniężnych płatnych na żądanie lub z nadejściem oznaczonego terminu oraz prowadzenie rachunków tych wkładów,
- prowadzenie innych rachunków bankowych,
- udzielanie kredytów,
- udzielanie i potwierdzanie gwarancji bankowych oraz otwieranie i potwierdzanie akredytyw,
- emitowanie bankowych papierów wartościowych,
- przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych,
- wydawanie instrumentu pieniądza elektronicznego,
- wykonywanie innych czynności przewidzianych wyłącznie dla banku w odrębnych ustawach.
Działalność gospodarcza, której przedmiotem są powyższe czynności, może być wykonywana wyłącznie przez banki. Dopuszcza się jednak wyjątek pozwalający na ich wykonywanie przez jednostki organizacyjne inne niż banki, jeżeli przepisy odrębnych ustaw uprawniają je do tego. Przykładem takiego upoważnienia są spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe (SKOK). W związku z tym określane są pojęciem parabanku.
Czynnościami bankowymi są również następujące czynności, o ile są one wykonywane przez banki:
- udzielanie pożyczek pieniężnych,
- operacje czekowe i wekslowe oraz operacje, których przedmiotem są warranty,
- wydawanie kart płatniczych oraz wykonywanie operacji przy ich użyciu,
- terminowe operacje finansowe,
- nabywanie i zbywanie wierzytelności pieniężnych,
- przechowywanie przedmiotów i papierów wartościowych oraz udostępnianie skrytek sejfowych,
- prowadzenie skupu i sprzedaży wartości dewizowych,
- udzielanie i potwierdzanie poręczeń,
- wykonywanie czynności zleconych, związanych z emisją papierów wartościowych,
- pośrednictwo w dokonywaniu przekazów pieniężnych oraz rozliczeń w obrocie dewizowym.
Powyższe czynności mogą być również wykonywane przez inne podmioty i nie jest konieczne w tym celu upoważnienie ustawowe.
Analizując katalog czynności wykonywanych przez banki, można dojść do wniosku, że podmiotów niebędących bankami, a wykonujących podobne zadania może być wiele. Należy jednak mieć na względzie fakt, że z uwagi na inny charakter prawny banków i parabanków konsekwencje skorzystania z oferowanych przez nie usług mogą być różne.
Spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe
Spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe zostały upoważnione do wykonywania czynności kredytowo-depozytowych. Ich czynności są obecnie najbardziej zbliżone do bankowych. Jednak dzieli je kilka istotnych różnic.
Kasa jest spółdzielnią, do której w zakresie nieuregulowanym odmiennie ustawą stosuje się przepisy ustawy z dnia 16 września 1982 r. - Prawo spółdzielcze (art. 2 ustawy o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych). Nazwa „spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa" może być używana wyłącznie przez podmioty zwane „kasami" w rozumieniu ustawy.
Niezarobkowy charakter
Charakter działalności SKOKu, w odróżnieniu od banku, jest niezarobkowy (art. 3 ust. 2 ustawy o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych). To spółdzielnia osób fizycznych połączonych więzią społeczną o charakterze zawodowym czy organizacyjnym. Aby skorzystać z usług SKOKu, należy uzyskać członkostwo w spółdzielni.
Cel
Celem kas jest gromadzenie środków pieniężnych wyłącznie swoich członków, udzielanie im pożyczek i kredytów, przeprowadzanie na ich zlecenie rozliczeń finansowych oraz pośredniczenie przy zawieraniu umów ubezpieczenia na zasadach określonych w ustawie z dnia 28 lipca 1990 r. o działalności ubezpieczeniowej.
Zobacz również: Pożyczka i kredyt: czym się różnią?
Od 27 października 2012 r. nadzór Komisji Nadzoru Finansowego
Co istotne, od 27 października 2012 r. SKOKi będą podlegały nadzorowi KNF podobnemu do banków. To wyraz ogólnoświatowej tendencji stopniowego zrównywania pozycji banków i parabanków. Celem nowej regulacji jest wzrost bezpieczeństwa powierzonych środków.
Towarzystwo Ubezpieczeń Wzajemnych SKOK
Środki zdeponowane w SKOK-ach są gwarantowane do wysokości 100 000 euro przez Towarzystwo Ubezpieczeń Wzajemnych SKOK. TUW SKOK stanowi integralną część systemu spółdzielczych kas. W razie upadku SKOKu brak jest pewniejszej, państwowej gwarancji odzyskania zainwestowanych środków jak w przypadku banków (BFG).
Zobacz również: Czy warto ubezpieczać się w towarzystwie ubezpieczeń wzajemnych (TUW)?
Inne parabanki
Działające na polskim rynku firmy udzielające pożyczek wykonują czynności niezastrzeżone dla banków, nie podlegają nadzorowi KNF i w konsekwencji dopuszczają się licznych nadużyć. Szokujący może okazać się fakt, że nikt nie udziela takim podmiotom zezwoleń na prowadzenie działalności, ani nie sprawdza kryminalnej przeszłości osób prowadzących taką działalność. Co więcej, udzielać pożyczek można praktycznie w każdej formie prawnej (także w formie zwykłej działalności gospodarczej).
Gdy udzielenie pożyczki przez taki podmiot wiąże się z zapłatą wynagrodzenia, a następnie klient nie otrzymał obiecanych środków, zwykle musi dochodzić swoich roszczeń na drodze sądowej. Jednak zdarza się, że pomimo wygranej sprawy, klienci nie odzyskują opłat. Dzieje się to z różnych przyczyn, np. z powodu niewypłacalności przedsiębiorcy.
Obchodzenie prawa i wykorzystywanie niewiedzy konsumentów
Należy mieć na uwadze, że opisywane podmioty bardzo często stosują praktyki mające na celu obejście prawa i wykorzystujące niewiedzę konsumentów. Przy zawieraniu umowy z firmą udzielającą pożyczek należy uważnie przeanalizować jej treść oraz zwrócić uwagę na niedokładnie sformułowane zdania. Często można nie zauważyć ukrytych wysokich opłat, co w konsekwencji podwyższy koszty spłaty takiej pożyczki. Opłaty mogą dotyczyć np. wizyty przedstawiciela firmy w domu klienta.
Zobacz również serwis: Konsument - usługi
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (ostatnia zmiana: Dz.U. z 2011 r., Nr 232, poz. 1378);
Ustawa z dnia 14 grudnia 1995 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych (ostatnia zmiana: Dz.U. z 2011 r., Nr 199, poz. 1175).