Czy Sąd Najwyższy każe bankom zwracać kredytobiorcom odsetki, prowizje, opłaty? Sankcja kredytu darmowego

Karolina Pilawska
Adwokat, wspólnik w kancelarii Pilawska Zorski Adwokaci
rozwiń więcej
Sąd Najwyższy / Sankcja kredytu darmowego. Czy Sąd Najwyższy każe bankom zwracać kredytobiorcom odsetki, prowizje i opłaty? / Shutterstock

Sąd Najwyższy w Polsce stoi przed wyzwaniem rozstrzygania jednego z najważniejszych zagadnień dotyczących tzw. sankcji kredytu darmowego. Ta instytucja, wynikająca z ustawy o kredycie konsumenckim, może przynieść znaczące zmiany zarówno dla kredytobiorców, jak i dla instytucji finansowych. W obliczu rosnącej liczby sporów między bankami a konsumentami, decyzja Sądu Najwyższego w sprawie o sygn. akt III CZP 3/25, zarejestrowanej 22 stycznia 2025 roku, nabiera szczególnego znaczenia.

rozwiń >

Roczne terminy na skorzystanie z sankcji – fundamentalna wątpliwość dla kredytobiorców.

Jedno z kluczowych pytań prejudycjalnych dotyczy terminu, w jakim konsument może złożyć oświadczenie o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego. Zgodnie z ustawą, klient ma na to rok od wykonania umowy, jednak pojawia się pytanie: czy chodzi o wykonanie umowy przez kredytodawcę, czy przez obie strony?

Banki stoją na stanowisku, że termin powinien być liczony od momentu wypłaty środków przez kredytodawcę, co mogłoby znacząco ograniczyć możliwość skorzystania z sankcji i czynić te przepisy czysto iluzorycznymi. Z kolei pełnomocnicy kredytobiorców wskazują, że termin powinien być liczony od momentu pełnej spłaty kredytu, ponieważ dopiero wtedy konsument w pełni wykonuje swoje zobowiązanie.

W mojej ocenie termin powinien być liczony od momentu powzięcia przez kredytobiorcę świadomości wadliwości umowy. Warto także zaznaczyć, że roczny termin, który obowiązuje w Polsce, jest jednym z najkrótszych w całej Unii Europejskiej. W toczących się już postępowaniach sądowych w Polsce sądy bardzo różnie określają ten termin, począwszy od wypłaty kredytu lub pożyczki, od momentu całkowitej spłaty, czy chociażby od wydania weksla, jeśli stanowił zabezpieczenie umowy.

Rozstrzygnięcie Sądu Najwyższego w tej sprawie będzie miało kluczowe znaczenie dla tysięcy spraw sądowych dotyczących sankcji kredytu darmowego. Jeśli sąd przychyli się do stanowiska kredytobiorców, banki mogą stanąć przed koniecznością zwrotu dużych kwot, które konsumenci zapłacili w formie prowizji, opłat czy odsetek.

Naliczanie odsetek od kosztów pozaodsetkowych

Drugie zagadnienie prawne dotyczy możliwości naliczania przez banki odsetek od części kredytu, która obejmuje koszty pozaodsetkowe, takie jak prowizja, opłaty administracyjne czy ubezpieczenia. Ustawa o kredycie konsumenckim oraz dyrektywa 2008/48/WE przewidują, że kredytobiorca powinien mieć jasność co do całkowitych kosztów swojego zobowiązania. Jednak w praktyce banki stosowały różne mechanizmy księgowe, które pozwalały im naliczać odsetki także od kosztów pozaodsetkowych, co podwyższało całkowity koszt kredytu. Jeżeli Sąd Najwyższy uzna, że taka praktyka jest niezgodna z prawem, banki mogą zostać zmuszone do zmiany swojej polityki kredytowej oraz zwrotu nienależnie pobranych środków. To z kolei mogłoby otworzyć drogę do masowych pozwów konsumenckich.

Rzeczywista Roczna Stopa Oprocentowania (RRSO)

Trzecia sprawa, którą zajmie się Sąd Najwyższy, dotyczy sytuacji, w której błędne podanie rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania (RRSO) wynika z objęcia oprocentowaniem kosztów pozaodsetkowych. Wielu konsumentów podejmowało decyzję o zaciągnięciu kredytu na podstawie informacji zawartych w umowie, w tym wysokości RRSO. Jeśli ta informacja była błędna, kredytobiorcy mogli zostać wprowadzeni w błąd co do rzeczywistego kosztu zobowiązania.

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej już wcześniej wypowiadał się w tej kwestii – 23 stycznia 2025 roku w sprawie o sygn. akt C-677/23 dotyczącej słowackiego kredytobiorcy, TSUE uznał, że przedstawienie nieprawidłowych informacji o kosztach kredytu może skutkować zastosowaniem sankcji kredytu darmowego. Jeżeli Sąd Najwyższy pójdzie tym samym tropem, banki mogą zostać zobowiązane do zwrotu dużej części pobranych opłat, a kredytobiorcy uzyskają możliwość unieważnienia kosztów kredytu. 

Jakie mogą być skutki uchwały Sądu Najwyższego w sprawie sankcji kredytu darmowego.

Decyzja Sądu Najwyższego (podjęta zapewne w formie uchwały) może znacząco wpłynąć na sytuację kredytobiorców oraz instytucji finansowych w Polsce. Przede wszystkim, możliwy jest wzrost ochrony kredytobiorców, co zmusi banki do przestrzegania obowiązków informacyjnych, które są istotne dla transparentności umów kredytowych.

W związku z potencjalnym korzystnym rozstrzygnięciem dla kredytobiorców, możemy również spodziewać się fali nowych pozwów przeciwko bankom, co może przypominać sytuację z kredytami frankowymi. Dodatkowo, jeśli Sąd Najwyższy zakwestionuje możliwość naliczania odsetek od kosztów pozaodsetkowych, banki będą zmuszone do wprowadzenia zmian w swoich ofertach, co może prowadzić do przekształcenia struktury produktów kredytowych. Szacuje się, że na rynku znajduje się około 18 milionów takich umów, co czyni tę sprawę szczególnie istotną dla szerokiej grupy konsumentów w Polsce.

Kiedy decyzja Sądu Najwyższego?

Zagadnienia prawne związane z decyzją Sądu Najwyższego zostały zarejestrowane 22 stycznia 2025 roku, co oznacza, że na orzeczenie w sprawie III CZP 3/25 będziemy musieli poczekać zapewne minimum rok. W tzw. międzyczasie jednak powinniśmy uzyskać orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE), które mogą mieć istotny wpływ na rozstrzyganie spraw dotyczących sankcji kredytu darmowego. Pierwsze orzeczenie w polskiej sprawie o sygn. akt C-472/23 zostanie wydane 13 lutego 2025 roku.

Branża finansowa czeka z niepokojem

Branża finansowa z niepokojem czeka na decyzję Sądu Najwyższego. Dla banków może to być kolejny cios po sprawach związanych z kredytami frankowymi, które już znacząco wpłynęły na ich bilanse. Z drugiej strony, kredytobiorcy mogą zyskać szansę na odzyskanie nienależnie pobranych opłat, co może przyczynić się do większej sprawiedliwości na rynku kredytowym. W kontekście nadchodzących zmian, zarówno kredytobiorcy, jak i instytucje finansowe muszą być przygotowane na nowe realia. Warto, aby kredytobiorcy śledzili rozwój sytuacji i konsultowali swoje umowy z prawnikami, aby mieć pewność, że ich prawa są odpowiednio chronione. Decyzja Sądu Najwyższego nie tylko wpłynie na konkretne sprawy, ale także na przyszłe praktyki w sektorze finansowym. Niezależnie od wyniku, można się spodziewać, że nadchodzące miesiące będą kluczowe dla rynku kredytowego w Polsce.

adw. Karolina Pilawska
Pilawska Zorski Adwokaci
www.pzadwokaci.pl

oprac. Paweł Huczko
rozwiń więcej
Prawo
Komunikat ZUS
13 mar 2025

Zakład Ubezpieczeń Społecznych ostrzega przed fałszywymi mailami. Nie należy odpowiadać na podejrzane maile i nie wolno otwierać załączników!

Dodatek emerytalny dla psa w 2025 r.
13 mar 2025

Dodatek emerytalny dla psa w 2025 r. Jakie obowiązki ciążą na opiekunach emerytowanych psów służbowych? Na jaki zwrot kosztów mogą liczyć opiekunowie emerytowanych psów służbowych? Co z obowiązkowymi szczepieniami oraz wizytami u weterynarza?

O tysiące złotych niższy podatek przy wspólnym rozliczeniu PIT-a z małżonkiem: mniej zarabiającym lub bezrobotnym [przykłady]
13 mar 2025

Twój małżonek zarabia znacznie mniej od ciebie albo jest bezrobotny, nie pracuje zawodowo i nie osiąga dochodów? W takiej sytuacji opłacalne jest złożenie wspólnego PIT-a. Ta preferencja podatkową w podatku dochodowym od osób fizycznych jest dostępna dla podatników opodatkowanych na zasadach ogólnych, tj. wg skali podatkowej PIT. O ile mniej podatku można w ten sposób zapłacić? Wyjaśniamy na przykładach.

Urlop dla pracownika wezwanego do wojska 2025. Na jakich zasadach?
13 mar 2025

Skutkiem podjęcia przez pracownika służby wojskowej jest zmiana jego sytuacji zawodowej. Na czas służby pracownikowi przysługują dodatkowe uprawnienia. Wśród nich znajduje się prawo do urlopu bezpłatnego, który daje pracownikowi – żołnierzowi pewne uprawnienia, niedostępne dla cywila.

Alimenty zryczałtowane: do 300 zł (dziecko do 6 lat), 450 zł (dziecko 7-12 lat), 600 zł (dziecko 13-17 lat) [Ministerstwo Sprawiedliwości]
13 mar 2025

Propozycja, aby alimenty wynosiły maksymalnie 300 zł (dla dziecka do 6 lat), 450 zł (dla dzieci w wieku 7-12 lat), 600 zł (dla dzieci w wieku 13-17 lat) trafiła do Ministerstwa Sprawiedliwości. Propozycja ma formę petycji. Sejm, Senat, poszczególne ministerstwa przyjmują petycje od obywateli. Jest ich coraz więcej. Na tej fali Ministerstwo Sprawiedliwości rozpatruje petycję (nazwijmy ją "alimentacyjną"), która zakłada radykalne zmiany w systemie alimentów w Polsce. Ściślej bardzo radykalne.

1 246 zł dodatku na dziecko miesięcznie. Gdzie i na jakich zasadach wypłacany jest ten dodatek
13 mar 2025

1 246,15 zł dodatku na dziecko miesięcznie. Gdzie i na jakich zasadach wypłacany jest ten dodatek. Jakie warunki należy spełniać, by go otrzymać? Chodzi o dodatek na dziecko – Kinderzuschlag (KiZ), o który można ubiegać się w Niemczech.

Ten jeden błąd, skutkuje nie tylko koniecznością zapłaty podatku od spadku (wraz z odsetkami) po małżonku, matce, ojcu lub innych członkach najbliższej rodziny, ale również – grzywną, a niekiedy nawet karą pozbawienia wolności
13 mar 2025

Można uniknąć podatku od spadku w najbliższej rodzinie i to nawet bez ograniczenia kwotowego – aby skorzystać ze zwolnienia z opodatkowania w tym zakresie, trzeba jednak dopełnić ściśle określonych wymogów formalnych względem fiskusa. Uchybienie w zakresie terminu dokonania stosowanego zgłoszenia do urzędu skarbowego – skutkować będzie nie tylko koniecznością zapłaty podatku wraz z odsetkami, ale może również wiązać się z dotkliwą sankcją karnoskarbową.

Odpowiedzialność za naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa
13 mar 2025

Informacje stanowiące tajemnicę przedsiębiorstwa nie są dostępne powszechnie, a dla przedsiębiorcy ich wartość gospodarcza jest kluczowa. Jaka jest odpowiedzialność za naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa?

Tusk: szkolenia wojskowe dla każdego. Będą miesięczne szkolenia i krótkie kursy
12 mar 2025

Premier Donald Tusk zapowiada: będą szkolenia wojskowe dla każdego. Jeszcze w 2025 roku ma powstać konkretny plan powszechnych i dobrowolnych szkoleń. Będą krótkie 1-2 dniowe szkolenia i szkolenia miesięczne. Przewidziane są rekompensaty dla ochotników.

Sąd: ZUS obniżył emeryturę w 2017 r. Dopiero 7 lat później podwyżka do prawidłowej wysokości. Bez wyrównania
12 mar 2025

Sąd okręgowy wydał wyrok w sporze między ZUS a emerytem, tak jakby nie było Trybunału Konstytucyjnego. Dlaczego to jest niekorzystne finansowo dla emeryta? Bo na podstawie wyroku TK z 4 czerwca 2024 r. (o którym jest artykuł) emeryt może otrzymać podwyżkę o 1000 zł bieżącej emerytury (średnio) i wyrównanie do 60 000 – 64 000 zł (średnio). W przypadku przyjęcia fikcji, że nie ma wyroku TK z 4 czerwca 2024 r. (i TK zostaje wyręczony przez sąd okręgowy), kwoty są niższe. Sądy okręgowe nie mają takich możliwości jak TK.

pokaż więcej
Proszę czekać...