Limity płatności gotówką wzrosną w całej UE. Decyzja zapadła. Weryfikacja tożsamości przy zapłacie ponad 3000 euro. Kiedy te zmiany i czy to początek końca gotówki?

• Nowe (wyższe) limity gotówkowe w UE. Za niewiele ponad 2 lata. To będzie wstęp do likwidacji gotówki?
• Polacy cały czas lubią płacić gotówką
• Zmiany w świecie płatności
• Wstęp do cyfrowego euro?
• Jaka będzie przyszłość płatności gotówkowych?
• Aktualne limity płatności gotówkowych w państwach Unii Europejskiej
• Limit płatności gotówkowych w Polsce: na razie dotyczy transakcji między przedsiębiorcami 
• Skutki niezastosowania się do limitu płatności gotówką

Nowe (wyższe) limity gotówkowe w UE. Za niewiele ponad 2 lata. To będzie wstęp do likwidacji gotówki?

W dniu 24 kwietnia 2024 roku Unia Europejska przyjęła pakiet przepisów, którego częścią jest nowy limit płatności gotówkowych, który wyniesie 10 tysięcy euro. W praktyce nie będzie więc możliwe płacenie w gotówce powyżej tej kwoty.

Co więcej, według nowych przepisów sprzedawcy będą zobowiązani do dodatkowej weryfikacji tożsamości klienta przy zakupach powyżej 3 tysięcy euro (około 13 tysięcy złotych). Gdy transakcja przekroczy wspomniane progi, sprzedawca będzie zobligowany także do zgłoszenia tego faktu do odpowiedniego organu – w Polsce jest to Generalny Inspektor Informacji Finansowej (GIIF). 

Ograniczenia nie będą dotyczyć wyłącznie firm, ale i osób prywatnych. Głównym celem tych regulacji jest walka z praniem pieniędzy oraz finansowaniem terroryzmu, a także zwiększenie przejrzystości finansowej w całej Unii Europejskiej. Wprowadzenie nowych przepisów ma zwiększyć kontrolę nad przepływem gotówki i zmniejszyć anonimowość transakcji, co ma się bezpośrednio przełożyć na bezpieczeństwo finansowe.

Nowe przepisy miałyby wejść w życie już w 2027 roku.

Polacy cały czas lubią płacić gotówką

Mimo rosnącej popularności płatności cyfrowych, gotówka wciąż jest preferowana przez znaczną część społeczeństwa – w 2023 roku aż 38% Polaków wybierało tę formę płatności. Ciekawe wyniki dało także badanie Opinia24 przeprowadzone na zlecenie firmy Tavex. Zgodnie z nim aż 90% obywateli Polski sądzi, że zakazanie gotówki negatywnie wpłynie na gospodarkę kraju i na bezpieczeństwo jego mieszkańców. 

Podobnego zdania jest Sławek Zawadzki, jeden z założycieli marki Kanga. Wskazuje on, że to właśnie gotówka ma pozytywny wpływ na poprawę sytuacji gospodarczej. Zauważa, że ““jeżeli istnieje gdzieś obrót gotówkowy, to on nie jest kontrolowany przez państwo”. Obszar ten bywa nazywany “szarą strefą”, dzięki której “tam, gdzie jest spowolnienie gospodarcze, gospodarka ma szansę się na nowo rozwinąć. Ludzie dostają pieniądze, idą do sklepu, wydają je i sprawiają, że coś, co zwolniło, zaczyna się na nowo rozpędzać” – dodaje Zawadzki.

Wprowadzane limity nie spotykają się z uznaniem Polaków. Podobne przepisy chciał wprowadzić polski rząd w 2023 roku, jednak sprzeciw społeczny sprawił, że plan ten ostatecznie upadł.

Wzmożona kontrola nad płatnościami ma na celu poprawę bezpieczeństwa, ale może prowadzić do ograniczenia prywatności użytkowników. W praktyce zakup droższego sprzętu elektronicznego będzie wiązać się z dokładną kontrolą klienta i zgłoszeniem płatności do GIIF. Ograniczenia mogą więc spotkać się z oporem społecznym, zwłaszcza w kontekście obaw o prywatność i możliwość pełnej inwigilacji transakcji.

Zmiany w świecie płatności

Limity płatności gotówkowych wprost przełożą się na wzrost transakcji elektronicznych. Obecnie mamy już do czynienia z pewnymi ograniczeniami w dostępie do gotówki – liczba bankomatów maleje, a w tych, które pozostają, zwykle można wypłacić tylko niewielką, określoną kwotę. Sieć Euronet ograniczyła jednorazową transakcję do 800 zł, a Planet Cash do 1000 zł. Banki natomiast pobierają prowizję za każdą wypłatę – ta może sięgać nawet 8% z wypłacanej kwoty.

Wiele osób niejako z przymusu przestawia się więc na płatności elektroniczne, takie jak BLIK. Za pomocą każdorazowo generowanego kodu można zapłacić w sklepie, ale także wysłać komuś pieniądze, znając tylko jego numer telefonu. To nieco zastępuje przekazywanie środków w gotówce.

Alternatywą mogą być także kryptowaluty. Choć dziś przez wielu są postrzegane głównie jako narzędzie spekulacyjne, to oferują możliwość szybkich i tanich przelewów przy wciąż wysokim poziomie anonimowości. Rozwija się sektor płatności kryptowalutowych, tak online, jak i offline. Waluty wirtualne służą ponadto coraz częściej jako magazyn wartości. Potencjalnie więc ograniczenia w transakcjach gotówkowych mogą przyspieszyć adopcję alternatywnych metod płatności.

Wstęp do cyfrowego euro?

Oficjalnie ograniczenia mają utrudniać przestępcom życie. Ale wprowadzenie tak restrykcyjnych limitów może być również wstępem do większych zmian w europejskim systemie finansowym. 

Jedną z nich wydaje się być wprowadzenie cyfrowej waluty banku centralnego – czyli CBDC. Unia Europejska pracuje nad koncepcją tzw. cyfrowego euro. Z definicji waluta ta miałaby być środkiem płatniczym równoległym z innymi, m.in. z gotówką. 

Ale nie tylko Unia Europejska pracuje nad cyfrowym pieniądzem. 

Jak wskazuje Sławek Zawadzki z Kangi, “w połowie 2023 roku 137 państw pracowało już nad wdrożeniem CBDC. Te 137 państw reprezentuje 98% światowego PKB. CBDC to kwestia czasu. Jednocześnie ograniczana jest coraz bardziej gotówka, jest jej coraz mniej w obiegu. Jeżeli gotówka zniknie i będziemy płacili CBDC, to nie tylko urzędnicy będą wiedzieli dokładnie, co robimy, ale urzędnicy będą mogli decydować o tym, co możemy kupić za nasze pieniądze.”

Pytanie powinno więc brzmieć nie: czy CBDC powstanie, ale: kiedy to nastąpi.

Wiele osób będzie poszukiwać alternatywnych metod płatności. Dzisiaj waluty wirtualne wciąż zapewniają pewien poziom anonimowości ze względu na technologię, na której bazują. Kontrolę nad CBDC będą natomiast sprawować państwa. Można więc spekulować, że ograniczenia w korzystaniu z gotówki wpłyną m.in. na większą adopcję kryptowalut.

“W mojej ocenie kryptowaluty są chyba ostatnim bastionem wolności obok gotówki. Kiedy jakieś państwo wprowadza CBDC, to ma pełną kontrolę nie tylko nad tym, na co wydajemy pieniądze, ale jak możemy wydawać te pieniądze” – podsumowuje Zawadzki.

Jaka będzie przyszłość płatności gotówkowych?

Z jednej strony większa kontrola i przejrzystość finansowa, z drugiej – obawy o prywatność i niezależność użytkowników. Tak wygląda dzisiaj kwestia ograniczeń w korzystaniu z gotówki. Jedno jest tu pewne: rynek finansowy stoi przed zmianami, które mogą zrewolucjonizować sposób, w jaki postrzegamy pieniądz i jego wartość.

Ewelina Skorupka

Aktualne limity płatności gotówkowych w państwach Unii Europejskiej

Aktualne limity płatności gotówkowych w państwach Unii Europejskiej można znaleźć na tej stronie: https://www.europe-consommateurs.eu/en/shopping-internet/cash-payment-limitations.html

Limit płatności gotówkowych w Polsce: na razie dotyczy transakcji między przedsiębiorcami 

W Polsce istnieje limit płatności gotówkowych (15 tys. zł) ale dotyczy on tylko transakcji między przedsiębiorcami. Wynika on z art. 19 Prawa przedsiębiorców, zgodnie z którym:
Art. 19. Dokonywanie lub przyjmowanie płatności związanych z wykonywaną działalnością gospodarczą następuje za pośrednictwem rachunku płatniczego przedsiębiorcy, w każdym przypadku gdy: 
1) stroną transakcji, z której wynika płatność, jest inny przedsiębiorca oraz 
2) jednorazowa wartość transakcji, bez względu na liczbę wynikających z niej płatności, przekracza 15 000 zł lub równowartość tej kwoty, przy czym transakcje w walutach obcych przelicza się na złote według średniego kursu walut obcych ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień dokonania transakcji. 

W takich sytuacjach przedsiębiorca musi zapłacić przez swój rachunek płatniczy i przelać środki na konto firmy, od której kupuje towary lub usługi.
Rachunek płatniczy to:
- rachunek bankowy,
- SKOK
- mechanizmy pośrednie, takie jak płatność kartą czy platformy internetowe.

Ów limit 15 tys. zł dotyczy wartości transakcji – bez względu na liczbę płatności dokonanych w ramach tej transakcji.

Jednorazowa wartość transakcji to:
- cała wartość wierzytelności lub zobowiązań,
- wyrażona w pieniądzu,
- wynikająca z odpłatnej dostawy towaru lub odpłatnego świadczenia usług,
- określona w umowie zawartej między przedsiębiorcami.

Nie ma znaczenia, w jakiej walucie strony umowy dokonują rozliczenia. W przypadku określenia ceny w walucie obcej wartość transakcji oblicza się na podstawie kursu walut NBP z dnia roboczego poprzedzającego dzień dokonania transakcji.

Wskazany wyżej limit płatności gotówką dotyczy tylko do tych zobowiązań, które powinny zostać uregulowane w formie zapłaty pieniężnej. Inne formy regulowania wzajemnych zobowiązań (na przykład kompensata czy wymiana barterowa) nie podlegają pod limit płatności.

Limit płatności gotówkowych dotyczy obecnie:

• przedsiębiorców jednoosobowych wpisanych do CEIDG
• spółek handlowych i innych podmiotów wpisanych do rejestru przedsiębiorców KRS, w szczególności:
• fundacji, izb gospodarczych czy innych podmiotów, które równocześnie figurują w rejestrze przedsiębiorców KRS
• przedsiębiorców zagranicznych prowadzących działalność gospodarczą w Polsce przez oddział (zarejestrowany w KRS)
• wspólników spółki cywilnej
• zagranicznego oddziału polskiego przedsiębiorcy – zgodnie z przepisami oddział nie jest odrębnym przedsiębiorcą (niezależnie od tego, w jakim kraju polski przedsiębiorca zarejestruje swój oddział, zachowuje status przedsiębiorcy polskiego)
• polskiego przedsiębiorcy (czasowe transgraniczne świadczenie usług) dokonującego poza granicami Polski transakcji z przedsiębiorcą zagranicznym (działalność transgraniczna nie jest odrębnym przedsiębiorstwem, co nie zmienia faktu, że przedsiębiorca działający za granicą podlega polskiemu prawu).

Ważne! Limit płatności obowiązuje również osoby, które faktycznie prowadzą działalność, ale nie dopełniły obowiązku wpisu do odpowiedniego rejestru (CEIDG lub KRS).

Zasady dotyczące limitu płatności gotówką stosuje się także w przypadku:

• nabycia lub wytworzenia środków trwałych albo nabycia wartości niematerialnych i prawnych
• dokonania i przyjęcia płatności:
• po likwidacji pozarolniczej działalności gospodarczej
• po zmianie formy opodatkowania na zryczałtowaną formę opodatkowania - określoną w ustawie o zryczałtowanym podatku dochodowym albo w ustawie o podatku tonażowym
• w związku z nabyciem towarów lub usług w okresie zawieszenia działalności, jeżeli zapłata następuje w związku z działalnością gospodarczą.

Natomiast limit płatności gotówkowych nie dotyczy:

• podmiotów innych niż przedsiębiorcy
• przedsiębiorców posiadających ten status na podstawie rejestracji w innym kraju (przedsiębiorca zagraniczny), jeżeli na terytorium RP nie prowadzą działalności
• podmiotów wpisanych wyłącznie w rejestrze stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji oraz samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej
• przedstawicielstw przedsiębiorców zagranicznych (te podmioty nie są w rozumieniu przepisów polskimi przedsiębiorcami)
• rolników ryczałtowych
• osób fizycznych dokonujących zakupu przedmiotów do majątku prywatnego przed zarejestrowaniem działalności gospodarczej, które następnie zostaną wciągnięte do ewidencji środków trwałych prowadzonych przez nich działalności gospodarczych (taka osoba nie spełnia definicji przedsiębiorcy)
• komorników (nie są przedsiębiorcami)
• przedsiębiorców zarejestrowanych poza Polską, świadczących usługi na terytorium RP (w ramach czasowego transgranicznego świadczenia usług).

Skutki niezastosowania się do limitu płatności gotówką

Dokonanie płatności powyżej 15 tys. złotych w gotówce zamiast za pośrednictwem rachunku płatniczego spowoduje, że kupujący nie będzie mógł zaliczyć takiej płatności do kosztów uzyskania przychodów.

Wyłączeniu z kosztów podatkowych podlega nie tylko nadwyżka ponad 15 tys. zł, ale cała kwota zapłacona z pominięciem rachunku bankowego.