Część ochronna i oszczędnościowa
Część ochronna składki zapewnia w przypadku śmierci w okresie trwania umowy ubezpieczenia wypłatę sumy ubezpieczenia. W zamian za tę część składki, np. 400 zł, ubezpieczyciel jest gotów wypłacić sumę ubezpieczenia np. 100 000 zł w przypadku śmierci ubezpieczonego. Wysokość składki jest uzależniona od ryzyka, jakie ponosi ubezpieczyciel (wiek ubezpieczonego, jego zawód, prawdopodobieństwo zgonu, suma ubezpieczenia itp.). Część ochronna składki nie podlega zwrotowi, czego skutkiem jest brak możliwości żądania jej zwrotu od ubezpieczyciela.
Druga część składki ma charakter oszczędnościowy, co oznacza że ta część składki podlega gromadzeniu i zostanie wypłacona w przypadku śmierci lub dożycia określonego wieku. Tą część można porównać z celem, w jakim działają fundusze inwestycyjne - czyli lokowaniem i pomnażaniem kapitału na przyszłość.
Zobacz serwis: Ubezpieczenia
To oznacza, że składka oszczędnościowa powoduje wzrost aktywów, a ponadto zgromadzone w jej ramach środki są inwestowane w długim okresie, co powinno się wiązać z dodatkowymi korzyściami w postaci wypracowanego przez ubezpieczyciela zysku ze zgromadzonego (oszczędzanego) kapitału.
Załóżmy, że co roku wpłacone zostaje 100 zł składki z przeznaczeniem na oszczędzanie a stopa zwrotu z inwestycji, których dokonuje zarządzający funduszem (w tym przypadku ubezpieczyciela ) wynosi 3% w skali roku. Składka 100 zł wpłacona jest na początku roku, dlatego przy stopie zwrotu wynoszącej 3% na koniec roku zaoszczędzony kapitał wyniesie 103 zł. W drugim roku ten kapitał 103 zł lokowany jest nadal, a dodatkowo wpłacana jest kolejna składka w wysokości 100 zł. Dlatego 3 % przyrostu kapitału obliczane jest już dla 203 zł (100 zł + 103 zł). To powoduje, że na koniec drugiego roku kapitał wynosi już 209,1 zł.
Jaka różnica?
Czym się różni część ochronna od oszczędnościowej? Główną różnicę stanowi funkcja jaką spełniają poszczególne części.
Część ochronna powinna zapewnić wypłatę sumy ubezpieczenia niezależnie od długości trwania ubezpieczenia. To oznacza, że jeśli suma ubezpieczenia wynosi 100 000 zł, umowa zaś obowiązuje od 25 do 55 roku życia, to nie ma znaczenia czy osoba umrze miesiąc po zawarciu umowy ubezpieczenia, czy też miesiąc przed ukończeniem 55 roku życia, i w obu przypadkach wypłacone zostanie świadczenie w wysokości 100 000 zł.
Natomiast część oszczędnościowa powinna zapewnić określoną wielkość środków w oznaczonym czasie (np. po 30 latach). Fundusz kapitałowy (oszczędności) jest inwestowany w rozmaite papiery wartościowe, których cena jest zmienna. Nie zawsze stopa zwrotu z inwestycji jest dodatnia. Kiedy ma miejsce załamanie na rynkach finansowych, wówczas ceny papierów wartościowych spadają, a co za tym idzie spada również stopa zwrotu z inwestycji. Od typu inwestycji zależy, jak są one wrażliwe na załamania rynków finansowych.
Zobacz: Polisa rentowa, czyli sposób na spokojną starość?
Generalnie uznaje się, że inwestowanie w papiery wartościowe gwarantowane przez skarb państwa jest bezpieczniejsze, natomiast można liczyć na większą stopę zwrotu w przypadku inwestycji w papiery emitowane przez prywatne podmioty (np. akcje). Warto zapamiętać bardzo prostą regułę związaną z inwestowaniem zysk = ryzyko.
Zobacz serwis: Ubezpieczenia na życie
Im większy zysk tym większe ryzyko, im mniejsze ryzyko tym mniejszy zysk. W przypadkach długiego okres inwestowania warto stosować bardziej agresywną strategię, podejmować większe ryzyko tym samym licząc na większy zysk. W przypadku niepowodzenia jest jeszcze dużo czasu aby odrobić potencjalne straty. Jeżeli oszczędzamy w krótszym okresie raczej zaleca się unikanie ryzyka. To spowoduje, że potencjalny zysk będzie mniejszy, ale za to pewniejszy.
W ubezpieczeniu na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym połączono część oszczędnościową oraz część ochronną, aby z jednej strony zapewnić zgromadzenie określonej wielkości środków, z drugiej zaś zapewnić pełną wysokość świadczenia (sumy ubezpieczenia) w przypadku przedwczesnej śmierci ubezpieczonego.
Część oszczędnościowa ma zapewnić zgromadzenie określonej kwoty w danym okresie (czyli np. 100 000 zł w ciągu 30 lat). Przyjmując, że stopa zwrotu wynosi 3%, to według podanego sposobu liczenia aktywów zgromadzonych w ubezpieczeniowym funduszu kapitałowym, roczna składka oszczędnościowa powinna wynosić 2040 zł i 71 gr. Stopa zwrotu może być w czasie trwania umowy ubezpieczenia większa lub mniejsza aniżeli założone 3%. Ubezpieczyciel powinien przyjąć do obliczeń wartość jaką uznaję za realną w długim okresie czasu (np. 30 lat).
Zobacz: Treść umowy ubezpieczenia na życie
Suma ubezpieczenia w razie zgonu
W przypadku zgonu osoby ubezpieczonej ubezpieczyciel wypłaca sumę ubezpieczenia. Świadczenie jest wypłacane z części oszczędnościowej finansowanej, z aktywów zgromadzonych w ubezpieczeniowym funduszu kapitałowym, oraz z części ochronnej, finansowanej przez ubezpieczyciela. Ubezpieczeniowy fundusz kapitałowy jest tworzony ze składek oszczędnościowych, które są inwestowane przez ubezpieczyciela. Ubezpieczyciel partycypuje w wypłacie świadczenia, jeżeli część oszczędnościowa jest mniejsza od sumy ubezpieczenia. W przeciwnym wypadku wypłaca część oszczędnościową, którą finansuje ze składek oszczędnościowych. Za potencjalną partycypację w wypłacie świadczenia ubezpieczyciel pobiera składkę ochronną.
Jeżeli w ubezpieczeniowym funduszu kapitałowym było zgromadzone 30 000 tys., natomiast suma ubezpieczenia wynosiła 100 000 tys. to w przypadku śmierci 30% świadczenia (sumy ubezpieczenia) będzie pochodzić z części oszczędnościowej, 70% zaś z części ochronnej.
Im więcej aktywów zgromadzonych będzie w ubezpieczeniowym funduszu kapitałowym, tym mniejszy udział w wypłacie będzie miała część ochronna. Na schemacie w punkcie E, suma aktywów zgromadzona w ubezpieczeniowym funduszu kapitałowym jest równa sumie ubezpieczenia, co oznacza, że w przypadku zgonu osoby ubezpieczonej wypłata świadczenia nastąpi tylko z części oszczędnościowej. Od tego momentu znika ryzyko ubezpieczyciela, że będzie musiał partycypować w wypłacie świadczenia, czyli finansować część ochronną. Od tego momentu ubezpieczyciel nie powinien pobierać składki na część ochronną. Warto przy okazji zauważyć, że im mniejsza jest część ochronna tym mniejsze ryzyko ponosi ubezpieczyciel, tym mniejsza jest /powinna być/ składka ochronna.
Zobacz: Skąd potrzeba ubezpieczenia na życie
Jeżeli aktywa zgromadzone w ubezpieczeniowym funduszu kapitałowym są większe od sumy ubezpieczenia (na prawo od punktu E), to wypłaca się wartość aktywów, czyli całość środków.
Dlaczego jest mniej na koncie?
Brak zrozumienia konstrukcji ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym powoduje częste skargi związane z tym, że po np. 5 latach na koncie ubezpieczonego oszczędności (czyli de facto w funduszu kapitałowym) jest mniej aniżeli wpłacił. Jest to oczywiście związane z tym, że w funduszu kapitałowym odnotowywane są jedynie składki oszczędnościowe, a dodatkowo w pierwszym okresie ubezpieczenia ponosi się koszt związany z zawarciem umowy ubezpieczenia.
Uzupełnieniem powyższych podstawowych rodzajów ubezpieczeń życiowych są ubezpieczenia wypadkowe i chorobowe występujące jako tzw. opcje dodatkowe (np. ubezpieczenie Następstw Nieszczęśliwych Wypadków potocznie zwane NNW).