Zgodnie z treścią przepisu art. 202 Kodeksu postępowania karnego w razie uzasadnionych wątpliwości, co do poczytalności oskarżonego (podejrzanego) sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator, powołuje co najmniej dwóch biegłych lekarzy psychiatrów. W razie zgłoszenia przez biegłych takiej konieczności, badanie stanu zdrowia psychicznego oskarżonego może być połączone z obserwacją w zakładzie leczniczym, ale może to mieć miejsce tylko wtedy, gdy zebrane dowody wskazują na duże prawdopodobieństwo, że oskarżony popełnił przestępstwo.
Zgodnie z treścią przepisu
art. 9 § 1 Kodeksu postępowania karnego organy procesowe prowadzą postępowanie i dokonują czynności z
urzędu, chyba że ustawa uzależnia je od wniosku określonej osoby, instytucji
lub organu albo od zezwolenia władzy. Zasada ta dotyczy nie tylko postępowania
przygotowawczego, ale również niektórych czynności sądowych. Ustawodawca
przewidział jednak w art. 9 § 2 Kodeksu postępowania karnego możliwość, iż strony i inne osoby bezpośrednio
zainteresowane mogą składać wnioski o dokonanie również tych czynności, które
organ może lub ma obowiązek podejmować z urzędu. Są to właśnie tzw. wnioski o
działanie (przez dany organ) z urzędu.
Jeżeli będziesz naruszał
powagę, spokój lub porządek czynności sądowych, przykładowo poprzez obrażanie
sądu lub przeciwnika, sędzia przewodniczący może udzielić Ci upomnienia. Jeżeli
upomnienie okaże się bezskuteczne i dalej będziesz się nieodpowiednio
zachowywał, sędzia może uprzedzić Cię o skutkach prawnych Twojej nieobecności
podczas rozprawy lub posiedzenia, zaś dalsze niewłaściwe zachowanie może
doprowadzić do wydalenia Cię z Sali rozpraw
Policja ma prawo Cię zatrzymać, jeżeli zostaniesz uznany za osobę podejrzaną i jeżeli istnieje uzasadnione przypuszczenie, że popełniłeś przestępstwo, przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe, a zachodzi obawa, że możesz uciec lub ukryć się albo zatrzeć ślady czynu zabronionego, bądź też policja nie może ustalić Twojej tożsamości.
W niektórych prostych sprawach, w których za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe jest wystarczające orzeczenie kary grzywny lub ograniczenia wolności, za wykroczenie skarbowe – kary grzywny, a za wykroczenie – nagany, grzywny lub kary ograniczenia wolności, przy spełnieniu dodatkowych warunków sąd może na posiedzeniu bez udziału stron i bez przeprowadzania rozprawy wydać wyrok, zwany wyrokiem nakazowym, jeżeli okoliczności czynu i wina oskarżonego (obwinionego) nie budzą wątpliwości.
Istnieje grupa przestępstw, w stosunku do
których prowadzenie postępowania uzależnione jest od Twojej inicjatywy. Bez
Twojej zgody, wyrażonej we wniosku o ściganie, policja czy prokurator, pomimo wiedzy o dokonaniu
przestępstwa, podejmie tylko czynności niecierpiące zwłoki w celu
zabezpieczenia śladów i dowodów, a także czynności zmierzające do wyjaśnienia,
czy wniosek będzie złożony.
Mandat kojarzy się bezpośrednio z policją, jednak nie tylko ona ma prawo do jego wydania. Może to jeszcze uczynić Straż Pożarna, Inspekcja Weterynaryjna, Straż Ochrony Kolei, Straż Graniczna, Państwowa Straż Łowiecka, straż miejska, Inspekcja Handlowa, Inspekcja Transportu Drogowego, Państwowa Inspekcja Sanitarna, organy nadzoru budowlanego.