Ustawa o sygnalistach - kogo dotyczy i od kiedy obowiązuje? Czy na dzień 25 września 2024 r. procedury zgłoszeń mają już być gotowe czy wystarczy w tym dniu rozpocząć ich wdrażanie np. poprzez planowanie wymaganych konsultacji?
- Kogo dotyczy ustawa o sygnalistach?
- Jaki jest cel ustawy o sygnalistach?
- Od kiedy obowiązuje ustawa o sygnalistach?
Kogo dotyczy ustawa o sygnalistach?
Dnia 25 września 2024 r. wchodzi w życie ustawa z dnia 14 czerwca 2024 r. o ochronie sygnalistów. Adresatem tej ustawy może być każda osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą, każda osoba prawna bądź inna jednostka organizacyjna i każdy pracodawca. Sygnalistą dokonującym zgłoszenia może bowiem być każda osoba pojawiająca się w otoczeniu podmiotu prawnego w tzw. kontekście związanym z pracą, a więc będzie to nie tylko pracownik, zleceniobiorca czy partner B2B, ale na równi - usługodawca, dystrybutor, dostawca i inny partner handlowy, a nawet osoba ubiegająca się dopiero o zatrudnienie w danym podmiocie.
Jaki jest cel ustawy o sygnalistach?
Nadrzędnym celem ustawy o ochronie sygnalistów jest zapewnienie im bezpiecznej drogi przekazywania zgłoszeń o zaobserwowanych naruszeniach prawa. Podmiot prawny będzie musiał zapewnić przyjmowanie zgłoszeń od sygnalistów co najmniej w formie ustnej i pisemnej, a w tym drugim przypadku - zarówno w wersji papierowej, jak i elektronicznej. Zgłoszenia ustne będą mogły być dokonywane telefonicznie lub za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej. Do nagrania rozmowy telefonicznej bądź sporządzenia jej transkrypcji niezbędne będzie uzyskanie zgody sygnalisty. Z rozmowy nienagrywanej trzeba będzie z kolei sporządzić protokół - podobnie jak z przebiegu bezpośredniego spotkania z sygnalistą, jeśli zawnioskował o jego przeprowadzenie (chyba że taka bezpośrednia rozmowa została nagrana).
Jednocześnie zdjęta ma zostać obawa o skierowane przeciwko niemu potencjalne działania odwetowe pracodawcy, a to za sprawą grożącej pracodawcy odpowiedzialności karnej za utrudnianie dokonania zgłoszenia lub za podjęte działania odwetowe względem sygnalisty. Co więcej, pracodawca może zostać również pociągnięty do odpowiedzialności odszkodowawczej względem osoby zgłaszającej. Ochrona przysługująca sygnalistom rozciągnięta została ponadto na osoby pomagające w dokonaniu zgłoszenia oraz osoby powiązane z sygnalistą (zarówno osoby fizyczne, jak i osoby prawne lub inne jednostki organizacyjne).
Sygnaliści w firmie. Przewodnik dla pracodawców
Od kiedy obowiązuje ustawa o sygnalistach?
Na szereg podmiotów nałożony zostanie dodatkowy obowiązek ustalenia procedury zgłoszeń wewnętrznych i prowadzenia rejestru takich zgłoszeń. Chodzi z jednej strony o podmioty, które na dzień 1 stycznia lub 1 lipca danego roku zatrudniać będą co najmniej 50 osób, a z drugiej strony - o podmioty wykonujące działalność w zakresie usług, produktów i rynków finansowych oraz przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu, bezpieczeństwa transportu i ochrony środowiska. Czy oznacza to zatem, że odpowiednio na dzień 25 września 2024 r. bądź 1 stycznia 2025 r. w danych organizacjach muszą już obowiązywać ustalone procedury zgłoszeń wewnętrznych? Niekoniecznie. W datach tych bowiem zaczną dopiero obowiązywać normy zobowiązujące dane podmioty do ustalenia tych procedur, co musi z kolei nastąpić w drodze przeprowadzenia w pierwszej kolejności stosownych konsultacji (trwających od 5 do 10 dni). Następnie procedura zgłoszeń wewnętrznych będzie musiała zostać podana do wiadomości osób wykonujących pracę, aby wejść w życie po upływie 7 dni od tego momentu.
Podsumowując, we wskazanych datach niezbędne będzie dopiero przedłożenie projektów procedur zgłoszeń wewnętrznych w celu przeprowadzenia stosownych konsultacji z organizacjami związkowymi bądź przedstawicielami osób świadczących pracę na rzecz podmiotu prawnego.
Autor: Mikołaj Gendaszyk, radca prawny w fillup.pl
Sygnaliści w administracji publicznej. Procedura dla pracodawców