Sygnalista w samorządzie terytorialnym. Obowiązek wdrożenia systemów zgłoszeń

• Ochrona sygnalistów w samorządach
• Kiedy kara grzywny?
• Kogo obejmują nowe obowiązki?

Ochrona sygnalistów w samorządach

Ustawa o ochronie sygnalistów z 14 czerwca 2024 r. wprowadziła m.in. dla jednostek samorządu terytorialnego (dalej JST) oraz gminnych, powiatowych i wojewódzkich jednostek organizacyjnych obowiązek wdrożenia do dnia 24 września 2024 r. systemów do przyjmowania zgłoszeń wewnętrznych, prowadzenia działań następczych i ochrony sygnalistów oraz wdrożenia do dnia 24 grudnia 2024 r. systemów przyjmowania zgłoszeń zewnętrznych i prowadzenia działań następczych. 

Z punktu widzenia technicznego powyższy obowiązek sprowadza się przede wszystkim do ustalenia i wprowadzenia:

1. zasad zgłaszania naruszeń prawa przez sygnalistów - procedury wewnętrzne (regulaminy i procesy) określające kwestie związane z przyjmowaniem zgłoszeń, prowadzeniem działań następczych w tym postępowania wyjaśniającego i zasad ochrony sygnalisty,
2. kanałów zgłoszeniowych,
3. upoważnień,
4. rejestru zgłoszeń,
5. wyznaczenia bezstronnych ludzi/komórki organizacyjne do przyjmowania zgłoszeń i  wyznaczenia bezstronnych ludzi/komórki organizacyjne do prowadzenia działań następczych.

Obowiązek wdrożeń obejmuje również m.in. dokonanie zmian organizacyjnych i kadrowych oraz podjęcie kompleksowych działań szkoleniowo-informacyjnych. Wdrożenie bowiem systemów zgłoszeń wewnętrznych powinno oznaczać zmianę Kultury organizacyjnej danego podmiotu. Warto pamiętać, że w ramach wdrożenia systemu na podmiotach sektora publicznego będą ciążyć m.in. obowiązki rejestrowe, informacyjne, sprawozdawcze i przeglądowe. 

Polecamy: Sygnalista w biurze rachunkowym – co warto wiedzieć?

Kiedy kara grzywny?

Niecałe trzy miesiące na wdrożenie systemu zgłoszeń wewnętrznych to bardzo krótki okres na wprowadzenie rozwiązań spójnych, sprawnych i skutecznych. Należy jednak pamiętać, że ustawa o ochronie sygnalistów to efekt wdrożenia dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z dnia 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii, którą Polska, powinna była wprowadzić Polskiego porządku prawnego do 17 grudnia 2021 r. 

Kogo obejmują nowe obowiązki?

Obowiązek w zakresie zgłoszeń zewnętrznych obejmuje wszystkie organy publiczne, a w zakresie administracji samorządowej organy jednostek samorządu terytorialnego. W praktyce będą to obowiązki organu wykonawczego. Jest to zatem obowiązek powszechny.

Natomiast obowiązek ustalenia i wprowadzenia wewnętrznej procedury zgłaszania naruszeń prawa obejmuje wszystkie podmioty publiczne tj.:

• jednostki samorządu terytorialnego tj. gminy i powiaty liczące powyżej 10 000 mieszkańców (poniżej tej liczby fakultatywnie) i województwa;
• jednostki organizacyjne JST nieposiadające osobowości prawnej na rzecz których wykonuje lub świadczy pracę co najmniej 50 osób (pojęcie zatrudnienie w tej kwestii jest szeroko rozumiane) – obejmuje to w szczególności jednostki oświaty, jednostki pomocy społecznej i pieczy zastępczej, straże gminne, ośrodki geodezyjno-kartograficzne, zarządy cmentarzy, zakłady gospodarki komunalnej i mieszkaniowej, zarządy dróg, schroniska dla zwierząt, żłobki, itp.;
• jednostki organizacyjne JST posiadające osobowość prawną, realizujące zadania publiczne działające na podstawie prawa publicznego, na rzecz których wykonuje lub świadczy pracę co najmniej 50 osób (pojęcie zatrudnienie w tej kwestii jest szeroko rozumiane) tj. instytucje kultury, jednostki ochrony zdrowia, osir-y, itp.;
• samorządowe osoby prawne działające na podstawie przepisów szczególnych na rzecz których wykonuje lub świadczy pracę co najmniej 50 osób (pojęcie zatrudnienie w tej kwestii jest szeroko rozumiane);
• spółki prawa handlowego w których ilość udziałów, nadzór itd. zalicza je do podmiotów publicznych, na rzecz których wykonuje lub świadczy pracę co najmniej 50 osób (pojęcie zatrudnienie w tej kwestii jest szeroko rozumiane).

W następnych artykułach będziemy kontynuować tematykę sygnalistów w JST.