Sygnalista w szkole. Kto może nim być i jak go chronić?

• Kogo dotyczą nowe obowiązki?
• Kim jest sygnalista w szkole?
• Zadania dyrektorów i kierowników jednostek oświatowych

Kogo dotyczą nowe obowiązki?

Ustawa o ochronie sygnalistów z 14 czerwca 2024 r . wprowadziła m.in. dla szkół obowiązek wdrożenia do dnia 24 września 2024 r. systemów do przyjmowania zgłoszeń wewnętrznych, prowadzenia działań następczych i ochrony sygnalistów. Warto także zwrócić uwagę,  iż nieustanowienie procedury zgłoszeń wewnętrznych wbrew przepisom ustawy lub ustanowienie jej z istotnym naruszeniem wymogów wynikających z ustawy, zostało spenalizowane i podlega karze grzywny.

Powyższy obowiązek nie dotyczy szkół:

1. będących jednostkami organizacyjnych gminy lub powiatu liczących mniej niż 10 000 mieszkańców.
2. na rzecz których pracę zarobkową (bez względu na podstawę prawną) wykonuje mniej niż 50 osób.

Mogą one jednak fakultatywnie wdrożyć system dla sygnalistów, do czego zachęcam.

Kim jest sygnalista w szkole?

Sygnalista to osoba zgłaszająca naruszenie prawa, tj. jest działanie lub zaniechanie niezgodne z prawem lub mające na celu obejście prawa dotyczące m.in.:

1. prawa pracy;
2. korupcji;
3. zamówień publicznych;
4. bezpieczeństwa produktów i ich zgodności z wymogami;
5. ochrony środowiska;
6. zdrowia publicznego;
7. ochrony konsumentów;
8. ochrony prywatności i danych osobowych;
9. bezpieczeństwa sieci i systemów teleinformatycznych;
10. interesów finansowych Skarbu Państwa Rzeczypospolitej Polskiej, jednostki samorządu terytorialnego oraz Unii Europejskiej;
11. konstytucyjnych wolności i praw człowieka i obywatela – występujące w stosunkach jednostki z organami władzy publicznej i niezwiązane z dziedzinami wskazanymi powyżej.

Zadania dyrektorów i kierowników jednostek oświatowych

Dyrektorzy placówek oświatowych mają niecałe trzy miesiące by:

1. przeprowadzić analizę potrzeb i możliwości,
2. przyjąć procedurę zgłoszeń wewnętrznych spełniającą wymogi ustawy, po konsultacjach ze związkami zawodowymi lub przedstawicielami pracowników,
3. ustalić kanały zgłoszeń,
4. wyznaczyć bezstronne osoby do przyjmowania zgłoszeń i bezstronne osoby do prowadzenia działań następczych (to mogą być te same osoby) oraz wydać im odpowiednie upoważnienia,
5. stworzyć rejestr zgłoszeń.
6. przeprowadzić szkolenia i inne działania edukacyjne oraz komunikacyjne w celu stałej zmiany Kultury organizacyjnej swojej jednostki oświatowej,
7. zadbać o rzetelne prowadzenie działań następczych,
8. zadbać o poufność danych sygnalisty, osób pomagających w zgłoszeniu, osoby której dotyczy zgłoszenie i świadków,
9. zadbać o ochronę sygnalisty w szkole przed działaniami odwetowymi.

Każdy kierownik jednostki oświatowej musi też zadać sobie pytanie:

1. czy wdraża tylko niezbędne minimum ustawowe, ryzykując brak skuteczności i efektywności systemu,
2. czy wdraża racjonalnie system pozwalający zapobiegać lub zwalczać naruszenia prawa w kierowanej przez niego jednostce budżetowej,
3. czy wdraża kanaly do szerokiego dialogu z pracownikami szkoły, uczniami i ich rodzicami. W tym modelu system może też służyć do pozyskiwania i wykorzystywania informacji o pomysłach, problemach czy incydentach.

Na koniec warto wspomnieć, że w części gmin lub powiatów mogą powstać wspólne procedury zgłoszeń wewnętrznych w ramach wspólnej obsługi, o której mowa w art. 10a ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, art. 6a ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym i art. 8c ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (Dz. U. z 2024 r. poz. 566) o tym jednak w następnych artykułach.