Ochrona i wysokość odszkodowania dla sygnalisty [WYWIAD]

• Ochrona sygnalistów
• Odpowiedzialność sygnalisty za zgłoszenie naruszenia prawa, do którego nie doszło
• Odszkodowanie dla sygnalisty
• Ocena ustawy o ochronie sygnalistów

Na pytania dotyczące ochrony sygnalistów odpowiada Paweł Galec, Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych.

Ochrona sygnalistów

Emilia Panufnik: Czy sygnaliści otrzymają wystarczającą ochronę przed działaniami odwetowymi pracodawców i mogą czuć się bezpieczni?

Paweł Galec: Wobec sygnalisty nie mogą być podejmowane działania odwetowe ani próby lub groźby zastosowania takich działań. Jeżeli praca była, jest lub miałaby być świadczona na podstawie stosunku pracy ustawodawca słusznie zdecydował się na wskazanie przykładowego i otwartego katalogu działań lub zaniechań. Wymienione zostało ponad dwadzieścia najczęściej spotykanych reperkusji, mogących spotkać pracownika. Pamiętać ponadto należy o przepisach karnych, w których wskazane zostało, iż negatywne działania względem sygnalisty skutkować mogą  dla sprawcy nawet karą pozbawienia wolności do lat trzech. W mojej opinii korelacja przyjętych rozwiązań daje daleko idącą ochronę osobom zgłaszającym naruszenia prawa.

Odpowiedzialność sygnalisty za zgłoszenie naruszenia prawa, do którego nie doszło

Czy Pana zdaniem pracownicy i inne osoby, które mogą zgłaszać nieprawidłowości, będą z tego uprawnienia korzystać?

Ustawa o ochronie sygnalistów jest aktem szalenie skomplikowanym i rozbudowanym. Zawiera wiele pojęć, definicji, uprawnień i złożonych regulacji. Nie jest to wina polskiego ustawodawcy, a wieloaspektowości i wielowymiarowości dyrektywy na bazie, której powstawały polskie przepisy. Potwierdza to fakt długich prac nad tymi rozwiązaniami, setki stron uwag i wątpliwości w procesie konsultacji oraz wielość proponowanych projektów. Dodajmy jeszcze do tego odpowiedzialność potencjalnego sygnalisty za dokonanie zgłoszenia lub ujawnienia publicznego, gdy wiedział lub mógł wiedzieć, że do naruszenia prawa nie doszło, przewidzianą w przepisach karnych - co budzić może potencjalne obawy osób zgłaszających. Obawiam się, że te aspekty mogą być poważną barierą w szerokim stosowaniu przepisów tej ustawy, a zatem w realizacji jednego z jej głównych celów tj. ochrony interesu wspólnego.

Odszkodowanie dla sygnalisty

Jak ocenia Pan maksymalną wysokość odszkodowania ustaloną w ustawie o ochronie sygnalistów?

Zgodnie z przepisami ustawy sygnalista, wobec którego dopuszczono się działań odwetowych, ma prawo do odszkodowania w wysokości nie niższej niż przeciętne miesięczne wynagrodzenie w gospodarce narodowej w poprzednim roku. Należy zwrócić uwagę, iż minimalny poziom odszkodowania przysługujący pracownikom np. z tytułu mobbingu czy naruszenia zasady równego traktowania określone w przepisach Kodeksu pracy ustalone zostały w odniesieniu do minimalnego wynagrodzenia za pracę. Zatem zarówno określenie minimalnego poziomu odszkodowania bez wskazania maksymalnej wartości jak i jego wartość oceniam pozytywnie. Sygnalista ma możliwość udowodnienia konieczności wyższego odszkodowania, tym samym na podstawie tego przepisu ma on prawo do pełnego odszkodowania, w zależności od zakresu szkody, który zależeć będzie od zastosowanych przez podmiot działań odwetowych, przykładowo np. od wartości utraconych przez pracownika zarobków.

Ocena ustawy o ochronie sygnalistów

Jak ocenia Pan ostateczny kształt ustawy o ochronie sygnalistów? Czy jest coś, co zdaniem strony związkowej powinno jeszcze znaleźć się w jej przepisach?

Dobrym rozwiązaniem była próba maksymalnego rozszerzenia zakresu przedmiotowego ustawy. Dzięki niej do katalogu naruszeń prawa włączone zostały konstytucyjne wolności i prawa człowieka oraz obywatela. Ostatecznie zabrakło w nim spraw z zakresu prawa pracy. Należy zwrócić uwagę, iż zgodnie z przepisami ustawy sygnalistą jest osoba fizyczna, która zgłasza lub ujawnia publicznie informacje o naruszeniu prawa uzyskaną w kontekście związanym z pracą. Umieszczenie spraw z zakresu prawa pracy w ww. katalogu zmierzałoby zatem do ograniczenia naruszeń związanych z obowiązkami stron stosunku pracy. Tym samym w ten sposób wyłączone zostały również poważne naruszenia w zakresie mobbingu, spraw bhp dotyczących życia i zdrowia pracowników, kwestie uporczywego naruszania praw pracownika oraz przestępstw i wykroczeń związanych z zatrudnieniem. 

Dziękuję za rozmowę.