Upadłość a egzekucja z nieruchomości
Kryzys gospodarczy wywołany pandemią koronawirusa sprawia, że wiele podmiotów w obrocie gospodarczym musi niejednokrotnie mierzyć się z problemem niewypłacalności. Taki stan rzeczy powoduje, iż zwiększa się ilość postępowań egzekucyjnych, a w konsekwencji także postępowań upadłościowych. Niewypłacalność i upadłość zastają dłużnika na różnych etapach postępowania egzekucyjnego. Niniejsza publikacja zawiera analizę wpływu ogłoszenia upadłości na postępowanie egzekucyjne prowadzone z nieruchomości będącej własnością upadłego.
Polecamy: Darowizny, testamenty, spadki (PDF)
Wpływ ogłoszenia upadłości na postępowanie egzekucyjne
Stosownie do art. 52 p.u. data wydania postanowienia o ogłoszeniu upadłości jest datą upadłości. Zgodnie z art. 146 ust. 1 p.u. postępowanie egzekucyjne skierowane do majątku wchodzącego w skład masy upadłości wszczęte przed dniem ogłoszenia upadłości ulega zawieszeniu z mocy prawa z dniem ogłoszenia upadłości, natomiast umorzenie postępowania z mocy prawa następuje po uprawomocnieniu się postanowienia o ogłoszeniu upadłości.
W myśl niniejszego artykułu należy wskazać, iż ustawodawca w sposób konkretny określił pozycję trwających postępowań egzekucyjnych. Wszystkie postępowania prowadzone do dnia ogłoszenia upadłości, co do zasady, nie mogą być kontynuowane. Niedopuszczalne jest także wszczynanie nowych postępowań egzekucyjnych po ogłoszeniu upadłości. Od powyższej reguły ustawodawca w celu ochrony interesów nabywcy nieruchomości w postępowaniu egzekucyjnym wprowadził istotny wyjątek.
Przebieg postępowania egzekucyjnego
Postępowanie egzekucyjne z nieruchomości obejmuje kilka obligatoryjnych etapów. Rozpoczyna się ono od złożenia wniosku o wszczęcie egzekucji. Kolejnym etapem jest sporządzenie opisu i oszacowania. Dwa tygodnie po jego uprawomocnieniu komornik wyznacza termin licytacji oraz dokonuje jego ogłoszenia. Po skutecznie odbytej licytacji sąd wydaje postanowienie w przedmiocie przybicia na rzecz osoby, która zaoferowała najwyższą kwotę. Niezwłocznie po uprawomocnieniu się przybicia oraz wykonaniu warunków licytacyjnych, sąd wydaje postanowienie o przysądzeniu własności.
Ogłoszenie upadłości przed uzyskaniem prawomocnego przybicia
Ogłoszenie upadłości może nastąpić przed prawomocnym przybiciem. W takiej sytuacji zgodnie z art. 146 ust. 1 p.u. postępowanie egzekucyjne zawiesza się z mocy prawa, a kolejno po uprawomocnieniu się postanowienia o ogłoszeniu upadłości umarza się z mocy prawa. Ogłoszenie upadłości i zawieszenie postępowania z mocy prawa uniemożliwia uprawomocnienie się przybicia, a w konsekwencji wydanie postanowienia o przysądzeniu własności. Taka nieruchomość wchodzi w skład masy upadłości, a syndyk przystępuje do jej likwidacji zgodnie z przepisami prawa upadłościowego poprzez jej sprzedaż.
Ogłoszenie upadłości po prawomocnym przybiciu
Ogłoszenie upadłości po prawomocnym przybiciu kształtuje sytuację prawną nabywcy w zupełnie odmienny sposób. Zgodnie z art. 146 ust. 1 p.u. ogłoszenie upadłości na tym etapie nie stoi na przeszkodzie przysądzeniu własności nieruchomości pod warunkiem wpłaty przez nabywcę w odpowiednim terminie ceny nabycia. Powyższe oznacza, że nieruchomość będąca przedmiotem postępowania egzekucyjnego nie wchodzi w skład masy upadłości i nie będzie podlegała likwidacji poprzez sprzedaż przez syndyka, a nabywca po wpłacie pełnej ceny w terminie uzyska własność wraz z przysądzeniem.
Środki zgromadzone w toku postępowania egzekucyjnego
Przejście własności na nabywcę na skutek prawomocnego przysądzenia własności po ogłoszeniu upadłości nie odpowiada na pytanie co dzieje się ze środkami uzyskanymi w toku postępowania egzekucyjnego. W normalnym toku sprawy komornik sporządza plan podziału środków uzyskanych ze sprzedaży. Natomiast zgodnie z art. 146 ust. 2a p.u. środki uzyskane w toku postępowania egzekucyjnego ze sprzedaży nieruchomości, które dotychczas nie zostały rozdysponowane, winny wpłynąć na rachunek bankowy prowadzony dla obsługi masy upadłości. Powyższe oznacza, że mimo iż własność nieruchomości przejdzie na nabywcę to jednak podział środków uzyskanych w toku postępowania egzekucyjnego, z zachowaniem prawa odrębności, nastąpi w toku postępowania upadłościowego przez syndyka. Oznacza
to, iż syndyk sporządzi oddzielny plan podziału, w ramach którego przeznaczy środku na rzecz wierzyciela zabezpieczonego rzeczowo zgodnie z regułami prawa upadłościowego.
Koszty postępowania egzekucyjnego
Mając na uwadze powyższe, należy wskazać, że komornik przekazuje całą sumę uzyskaną z likwidacji nieruchomości bez dokonywania jakichkolwiek potrąceń m.in. kosztów postępowania egzekucyjnego. Komornik ma prawo dochodzić swojej wierzytelności zgłaszając ją syndykowi. Warto doprecyzować, że należności organu egzekucyjnego nie stanowią ani kosztów postępowania ani innych zobowiązań masy. Wskutek powyższego komornikowi nie przysługuje prawo pierwszeństwa zaspokojenia swojego roszczenia, a dochodzenie wierzytelności odbywa się na zasadach ogólnych.
Podsumowanie
Ogłoszenie upadłości nie zawsze oznacza, że cały majątek dłużnika wejdzie w skład masy upadłości. Zaawansowany etap postępowania egzekucyjnego z nieruchomości sprawia, że ustawodawca przyznał szczególną ochronę nabywcy, który uzyskał w toku postępowania egzekucyjnego prawomocne przybicie, a następnie w terminie wpłacił cenę. Prawodawca doszedł do wniosku, że taki etap postępowania egzekucyjnego nie powinien być zakłócony poprzez ogłoszenie upadłości, a jedynie ewentualny podział środków uzyskanych ze sprzedaży, powinien nastąpić przy udziale syndyka, który powinien zachować prawo odrębności wynikające z posiadanych przez wierzyciela zabezpieczeń rzeczowych.
Paulina Bończyk
młodszy prawnik
Wspólnicy. Malecha Krzemiński Noga Kancelaria Prawnicza sp. j.