Co trzeba zrobić, żeby dostać orzeczenie o niepełnosprawności? Zasady na 2025 r. to: elementy biologiczny, ekonomiczny i socjalny

• Piszemy teksty z myślą o Czytelnikach, w oparciu o ich wątpliwości i pytania
• Co nowego dla niepełnosprawnych w 2025 r.?
• Jaki organ orzeka o stopniu niepełnosprawności?
• Co robi powiatowy zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności?
• Co trzeba zrobić, żeby dostać orzeczenie o niepełnosprawności? Zasady na 2025 r.
• Kto wystawia orzeczenie o niezdolności do pracy?
• Co trzeba zrobić, żeby dostać orzeczenie o niepełnosprawności?
• Czy warto się odwoływać do sądu w sprawie orzeczenia o niepełnosprawności?

Niestety w Polsce wcale nie tak łatwo dostać orzeczenie o niepełnosprawności. Zgodnie z obowiązującym prawem ocena stanu zdrowia nie jest jedynym wyznacznikiem niepełnosprawności, bowiem orzecznictwo o niepełnosprawności uwzględnia zarówno fizyczne, psychiczne jak i społeczne aspekty funkcjonowania człowieka. Wystąpienie tylko jednego z elementów np. naruszenia sprawności organizmu (potocznie utożsamianego z chorobą) nie musi zatem oznaczać, że mamy do czynienia z niepełnosprawnością. Natomiast intensywność tego czynnika nie wpływa bezpośrednio na ustaloną niepełnosprawność lub stopień niepełnosprawności, jeżeli w następstwie jego występowania nie dochodzi do istotnych ograniczeń w sferze społecznej lub zawodowej.

Piszemy teksty z myślą o Czytelnikach, w oparciu o ich wątpliwości i pytania

W Internecie jest wiele tego typu komentarzy i pytań. Niektóre też bezpośrednio trafiają do redakcji:

• "Zamierzam się o nie ubiegać. Jeśli macie doświadczenie w tej materii poradźcie, od czego zacząć: od złożenia wniosku w MOPS-ie czy od pójścia do lekarza po zaświadczenie, co mi jest, i dopiero z tym zaświadczeniem składać wniosek. A może nie ma sensu iść do lekarza, bo i tak czeka mnie komisja lekarska, która tamtego zaświadczenia nie będzie honorować?".
• "Zdaję sobie sprawę, że ten temat omawiany i analizowany był już na tym forum setki razy. Jednak zapytam jeszcze raz, może dzięki odpowiedziom szybciej podejmę decyzję czy stawać kolejny raz przed komisją i odwoływać się. Jak większość tu obecnych nie widzę zupełnie jednym okiem (brak poczucia światła). W drugim oku -2 i blado różowa tarcza nerwu wzrokowego - bedzie to wyjaśniał neurolog, myślę, że to nic poważnego (oby!). Mam na stałe lekki stopień, ale wiem z doświadczenia, że wykonywanie niektórych prac sprawia mi spory dyskomfort. :( Mając stopień umiarkowany mogłabym znaleźć pracę np. z zakładzie pracy chronionej, gdzie nie musiałabym się krępować (przynajmniej tak mi się wydaje), poza tym byłabym w ogóle atrakcyjniejszym pracownikiem. Wolałabym nie mieć żadnej grupy, ale skoro już mam problemy ze wzrokiem to chciałabym korzystać z jakiejś pomocy. Wiem, że różne instytucje organizują ciekawe kursy, ale wymóg to minimum umiarkowany stopień. Proszę o rady i pomoc.".

Co nowego dla niepełnosprawnych w 2025 r.?

Sporo nowego dla niepełnosprawnych w 2025 r. Jak wiadomo, w ostatnim czasie wydano nowe wytyczne. W 2025 r. zmieniły się więc wytyczne dla organów orzekających o niepełnosprawności. W sumie są to 4 dokumenty dla WZON i PZON. Treść zawarta w dokumentach ma znaczenie dla dla osób niepełnosprawnych mających prawo do otrzymania orzeczenia stałego o niepełnosprawności. WZON i PZON w oparciu o nowe wytyczne będą wydawały orzeczenia na stałe dla dzieci ale i dla dorosłych chorujących na jedną z wskazanych w wytycznych chorób. Tak więc nowe wytyczne mające uprościć proces uzyskiwania orzeczeń o niepełnosprawności. Celem obecnego systemu jest ocena, czy stan zdrowia osoby wpływa na jej zdolność do pełnienia ról społecznych w sposób równy innym, z uwzględnieniem prognoz medycznych i funkcjonowania w lokalnym środowisku. Dotychczas brakowało jasnych wytycznych w tej kwestii. Resort pracy popiera takie rozwiązanie, bo jak podkreśla: "Zdarzały się sytuacje, w których uznawano, że stan zdrowia tych osób może ulec poprawie, mimo innych opinii przedstawianych przez specjalistów w dziedzinie genetyki klinicznej".

Jaki organ orzeka o stopniu niepełnosprawności?

O niepełnosprawności orzekają zespoły orzecznicze określone w ustawie z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 44, 858, 1089, 1165, 1494, 1961, dalej ustawa). Orzeczenie o stopniu niepełnosprawności jest wydawane przez:

• powiatowe zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności – jako pierwsza instancja;
• wojewódzki zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności – jako druga instancja;
• rejonowe sądy pracy i ubezpieczeń społecznych jako organ odwoławczy dokonuje kontroli prawidłowości orzekania przez organy administracji publicznej. Rejonowy sąd pracy i ubezpieczeń społecznych rozpatruje sprawy z odwołania od orzeczeń wojewódzkiego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności poprzez poddanie oceny ustalonej przez składy orzekające pod ocenę biegłych lekarzy sądowych oraz innych biegłych, których przewodniczący składu orzekającego powołuje w zależności od problematyki indywidualnej sprawy.

Tak więc postępowanie orzecznicze ma na celu ustalenie niepełnosprawności lub stopnia niepełnosprawności. Takie postępowanie jest co do zasady dwuinstancyjne i odbywa się w zespołach orzeczniczych. Oznacza to, że w posiedzeniu składu orzekającego zespołu powiatowego i wojewódzkiego uczestniczy co najmniej dwóch specjalistów – członków zespołu orzekającego, z których co najmniej jednym jest lekarz sprawujący jednocześnie funkcję przewodniczącego składu orzekającego. Drugim członkiem składu orzekającego może być pedagog, psycholog, pracownik socjalny, doradca zawodowy albo inny lekarz.

Co robi powiatowy zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności?

Powiatowy zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności wydaje orzeczenia o:

• niepełnosprawności;
• stopniu niepełnosprawności;
• wskazaniach do ulg i uprawnień.

Co trzeba zrobić, żeby dostać orzeczenie o niepełnosprawności? Zasady na 2025 r.

Żeby dostać orzeczenie o niepełnosprawności w 2025 r. trzeba złożyć wniosek. Przykładowy wzór wniosku znajduje się tutaj: https://kontakt.krakow.pl/c/document_library/get_file?uuid=59a9446b-a80c-2813-890f-d4ce432f833a&groupId=536063. Orzeczenie o niepełnosprawności wydaje się na wniosek złożony do powiatowego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności przez przedstawiciela ustawowego dziecka. Przykładowo we wniosku wskazuje się, że dana osoba zwraca się z prośbą o wydanie orzeczenia o stopniu niepełnosprawności dla celów:

• odpowiednie zatrudnienie,
• szkolenie,
• uczestnictwo w terapii zajęciowej,
• konieczność zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze,
• korzystanie z systemu środowiskowego wsparcia w samodzielnej egzystencji, (korzystanie z usług socjalnych, opiekuńczych, terapeutycznych i rehabilitacyjnych),
• świadczenia pieniężne z pomocy społecznej,
• zasiłek pielęgnacyjny,
• korzystanie z karty parkingowej,
• inne.

Podstawą uznania osoby, która nie ukończyła 16 roku życia za niepełnosprawną jest ustalenie, że: ma naruszoną sprawność fizyczną lub psychiczną; przewidywany okres trwania upośledzenia stanu zdrowia przekracza 12 miesięcy; wymaga zapewnienia jej całkowitej opieki lub pomocy w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych w sposób przewyższający wsparcie potrzebne osobie w danym wieku z powodu wady wrodzonej, długotrwałej choroby lub uszkodzenia organizmu. Niepełnosprawność dziecka orzeka się na czas określony, jednak na okres nie dłuższy niż do ukończenia przez dziecko 16 roku życia. Chyba, że dziecko ma jedną z chorób określoną w ww. wykazie zaleceniach dla komisji orzeczniczych, wówczas orzeka się na stałe! Decyduje ocena możliwości poprawy funkcjonowania dziecka.

Kto wystawia orzeczenie o niezdolności do pracy?

Z niepełnosprawnością wiąże się niezdolność do pracy. Orzeczenie do celów rentowych o niezdolności do pracy jest wydawane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) i stanowi podstawę ubiegania się o rentę. Orzekaniem o niezdolności do pracy do celów rentowych zajmuje się lekarz orzecznik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

W świetle obowiązujących przepisów niezdolną do pracy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu, przy tym:

• całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy;
• częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji;

Co trzeba zrobić, żeby dostać orzeczenie o niepełnosprawności?

Na przykładzie sprawy, która toczyła się przed sądami poniżej opisane są ważne elementy, którymi kierują się organy i sądy ustalając prawo do świadczeń, ustalają niepełnosprawność i jej stopień oraz ewentualną niezdolność do pracy. Dla WZON, PZON, ZUS, SADÓW ważne są takie elementy jak:

• Elementy biologiczny
• Element ekonomiczny
• Element socjalny.

Te 3 elementy stopni niepełnosprawności stanowią przesłanki uznania za osobę niepełnosprawną.

Czy warto się odwoływać do sądu w sprawie orzeczenia o niepełnosprawności?

Tak, zdecydowanie warto się odwoływać do sądu w sprawie orzeczenia o niepełnosprawności. Pokazują to liczne sprawy, które trafiają aż do samego Sądu Najwyższego.

Sąd Najwyższy zajął się sprawą z odwołania O. M. przeciwko Wojewódzkiemu Zespołowi do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w Krakowie o ustalenie stopnia niepełnosprawności. Doszło do wniesienia skargi kasacyjnej przez odwołującego się od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie z dnia 22 kwietnia 2022 r., sygn. akt VII Ua 104/21. W postanowieniu Sądu Najwyższego - Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 27 marca 2024 r., sygn. I USK 16/23, sąd w swojej tezie wskazuje:

Analiza przesłanek określonych w każdym ze stopni niepełnosprawności (art. 4 ust. 1-3 ustawy) wskazuje, że trzy elementy chrakteryzujące niepełnosprawność, zawarte w definicji tego pojęcia (art. 2 ust. 10 ustawy) występują także w ramach poszczególnych stopni niepełnosprawności. I tak:

1. element biologiczny (medyczny) występuje w stopniach znacznym i umiarkowanym, gdzie jest mowa o osobie „z naruszoną sprawnością organizmu” (art. 4 ust. 1 i 2) i w stopniu lekkim, gdzie mowa o osobie „o naruszonej sprawności organizmu (art. 4 ust. 3);
2. element ekonomiczny określony został przez zaliczenie do stopnia znacznego i umiarkowanego osoby „niezdolnej do pracy albo zdolnej do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej” (art. 4 ust. 1 i 2), a do lekkiego osoby o „obniżonej zdolności do wykonywania pracy, w porównaniu do zdolności, jaką wykazuje osoba o podobnych kwalifikacjach zawodowych z pełną sprawnością psychiczną i fizyczną” (art. 4 ust. 3);
3. element socjalny przez zaliczenie do znacznego stopnia osoby „wymagającej, w celu pełnienia ról społecznych, stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innych osób w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji” (art. 4 ust. 1), do stopnia umiarkowanego osoby „wymagającej czasowej albo częściowej pomocy innych osób w celu pełnie-nia ról społecznych” (art. 4 ust. 2), a do lekkiego osoby „mającej ograniczenia w pełnieniu ról społecznych dające się kompensować przy pomocy wyposażenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze lub środki techniczne” (art. 4 ust. 3).