Sprawy karne

W postępowaniu wykroczeniowym (tak jak w procedurze karnej) ustawodawca rozróżnił dwie (choć podobne do siebie) sytuacje procesowe, w których sprawa toczy się dalej w innym terminie sądowym – zarządzenie przerwy w rozprawie oraz odroczenie rozprawy. Obie instytucje stanowią wyjątek od zasady ciągłości i szybkości rozprawy. Należy wskazać, że zasadą jest zarządzanie przez sąd przerwy w rozprawie, natomiast w przypadkach wskazanych w ustawie rozprawa jest odraczana.

Kodeks wykroczeń określa wprost, iż jednym z warunków przypisania odpowiedzialności za czyn jest to, aby sprawca był w pełni poczytalny. W związku z powyższym w razie wątpliwości, co do poczytalności sprawcy jest on poddawany stosownym badaniom. Co do zasady brak poczytalności wyłącza możliwość ponoszenia odpowiedzialności za wykroczenie, należy jednak podkreślić, iż zasada ta nie obowiązuje jeśli sprawca wykroczenia wprawił się w stan nietrzeźwości lub odurzenia powodujący wyłączenie lub ograniczenie poczytalności, które przewidywał albo mógł przewidzieć.

Z uwagi na fakt, iż to sąd prowadzi i kieruje rozprawą, jest on jednocześnie zobligowany do czuwania nad jej prawidłowym przebiegiem. Jednym z instrumentów za pomocą, którego może to robić (obok przykładowo kar porządkowych) jest instytucja uchylenia pytania strony jeśli jest nieistotne dla sprawy, sugeruje treść odpowiedzi lub które sąd z innych powodów uznaje za niestosowne.

Skazanie bez rozprawy to instytucja procesowa będąca wyrazem tzw. konsensualnej formy zakończenia postępowania. Jej istotą jest to, iż oskarżyciel publiczny lub sam obwiniony (po złożeniu wniosku o ukaranie przez oskarżyciela publicznego) występuje do sądu z tzw. wnioskiem o skazanie bez rozprawy, który w razie uwzględnienia zostaje rozpoznany przez sąd na posiedzeniu, co naturalnie oznacza przyśpieszenie rozpoznania sprawy, a także stanowi swoiste udogodnienie dla stron procesowych.

W postępowaniu w sprawach o wykroczenia wniosek o ukaranie jest surogatem (odpowiednikiem) aktu oskarżenia w postępowaniu karnym. Oznacza to, iż jego złożenie jest niezbędnym warunkiem dla uruchomienia procedury sądowego rozpoznawania sprawy, inicjuje ją.

W kontekście ogólnopolskiej tragedii, jaką była tegoroczna powódź oraz prowadzonej dyskusji odnośnie sposobów przeciwdziałania powodziom oraz stanu wałów przeciwpowodziowych warto podkreślić, iż w aktualnym stanie prawnym wały przeciwpowodziowe są w sposób prawny chronione przed niszczycielską ingerencją ludzi.

Zgodnie z treścią przepisu art. 61 § 1 Kodeksu wykroczeń karalne jest wprowadzanie innych osób w błąd poprzez przypisywanie sobie stanowiska, tytułu lub stopnia, którego się nie posiada, a także karalne jest publiczne używanie lub noszenie odznaczenia, odznaki, stroju lub munduru, do których nie ma prawa. Grozi za to kara grzywny do 1000 zł albo kara nagany.

Polski ustawodawca w ramach wychowawczej i prewencyjnej funkcji prawa karnego (w szerokim znaczeniu tego pojęcia) penalizuje zachowanie polegające na publicznym nawoływaniu do popełnienia przestępstwa, a także jego pochwalaniu. W zależności od zakresu i skutków działania danej osoby jej czyn może stanowić przestępstwo określone w art. 255 Kodeksu karnego albo wykroczenie określone w art. 52a Kodeksu wykroczeń. Należy wskazać różnicę między tym rodzajem czynów, a także je pokrótce scharakteryzować.

Projekt nowelizacji ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych przewiduje podwyższenia kary za brak wykupionego ubezpieczenia OC. Kara miałaby wynieść 2772 zł.

Kolejna możliwość obrony praw osób tymczasowo aresztowanych w postępowaniu karnym. Podejrzani mogą od teraz zaskarżyć postanowienie o zastosowaniu tymczasowego aresztowania, nawet wtedy gdy wydał je sąd odwoławczy.

Jako oskarżony lub nawet tylko podejrzany nie masz obowiązku dowodzenia swojej niewinności ani obowiązku dostarczania dowodów na swoją niekorzyść.

Oczywiście najlepiej jest, gdy mówi się prawdę, ale prawo nie przewiduje odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych wyjaśnień. Oznacza to, że w ramach swojego prawa do obrony możesz zaprzeczać faktom, nawet jeżeli miały one miejsce.

Przestrzeganie terminów jest niezwykle ważne zarówno w procedurze administracyjnej jak i sądowej.

Na dobrowolną zapłatę grzywny masz 30 dni od daty wezwania Cię przez sąd do jej uiszczenia, zaś po upływie tego terminu sąd ściągnie grzywnę w drodze egzekucji, co oznacza, że możesz zostać pozbawiony części swoich dochodów albo określonych sprzętów z Twojego gospodarstwa domowego.

Sąd w orzeczeniu kończącym postępowanie dokładnie określi kto, w jakiej części i zakresie ponosi koszty procesu. W toku postępowania wszystkie wydatki tymczasowo wyłoży państwo

Początkowo większość należności w postępowaniu karnym opłaca państwo. Jednakże, jako pokrzywdzony przestępstwem będziesz musiał dokonać kilka wpłat.

Jeżeli popełnisz przestępstwo skarbowe bądź wykroczenie skarbowe, masz możliwość porozumienia się z wymiarem sprawiedliwości, dzięki czemu Twoja kara może być stosunkowo nieduża, a przy spełnieniu odpowiednich warunków możesz nawet uniknąć odpowiedzialności karnej. Masz możliwość skorzystania z instytucji czynnego żalu lub dobrowolnego poddania się odpowiedzialności.

Sąd będzie miał obowiązek zwolnienia Cię od obowiązku uiszczenia opłaty przed wniesieniem określonego pisma procesowego (np. prywatnego aktu oskarżenia, wniosku o warunkowe przedterminowe zwolnienie), jeżeli wykażesz, że dokonanie odpowiedniej zapłaty jest dla Ciebie zbyt uciążliwe ze względu na Twoją sytuację rodzinną, majątkową i wysokość dochodów.

Osoba pozostająca na wolności ma obowiązek stawić się na każde wezwanie zarówno prokuratora jak i przed sąd.

Każda osoba wezwana w charakterze świadka ma obowiązek stawić się i złożyć zeznania.

Jeżeli będziesz naruszał powagę, spokój lub porządek czynności sądowych, przykładowo poprzez obrażanie sądu lub przeciwnika, sędzia przewodniczący może udzielić Ci upomnienia. Jeżeli upomnienie okaże się bezskuteczne i dalej będziesz się nieodpowiednio zachowywał, sędzia może uprzedzić Cię o skutkach prawnych Twojej nieobecności podczas rozprawy lub posiedzenia, zaś dalsze niewłaściwe zachowanie może doprowadzić do wydalenia Cię z Sali rozpraw

W wielu przypadkach dobrowolne poddanie się karze jest łatwiejszą i szybszą metodą zakończenia sprawy niż postępowanie przed sądem.

Prawo do odszkodowania i zadośćuczynienia przysługuje Ci, jeżeli byłeś pozbawiony wolności w toku postępowania na skutek zatrzymania lub zastosowania środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania, a następnie został wydany w stosunku do Ciebie prawomocny wyrok uniewinniający lub orzeczenie o umorzeniu postępowania.

Czynny żal polega na zachowaniu sprawcy przestępstwa polegającym na dobrowolnym zaniechaniu jego dokonywania lub zapobieżeniu zamierzonemu skutkowi przestępczemu.

Istnieje możliwość skazania sprawcy bez potrzeby przeprowadzania pełnego postępowania przed sądem.

Jako oskarżony masz prawo do próby pojednania się z pokrzywdzonym w toku postępowania zwanego mediacją.

Przede wszystkim, jeżeli organ prowadzący postępowanie ma obowiązek pouczyć Cię o ciążących na Tobie obowiązkach i o przysługujących Ci uprawnieniach, to brak takiego pouczenia lub mylne pouczenie nie może wywoływać ujemnych skutków procesowych dla Ciebie.

W toku postępowania organy prowadzący ma obowiązek informować pokrzywdzonego o jego przebiegu i istotnych zdarzeniach.

Istnieje możliwośc przeglądania akt przed prokuratorem, o ile wyrazi na to zgodę prokurator prowadzący. Akta sprawy możesz przeglądać w siedzibie właściwej prokuratury.

Możesz składać wnioski dowodowe w każdym stadium postępowania, zarówno przed prokuratorem, jak i przed sądem.

Pełnomocnik jest profesjonalistą, który może udzielić Ci pomocy w trakcie procesu. Jeśli przyjmiesz rolę oskarżyciela posiłkowego, prywatnego lub powoda cywilnego w sprawie o przestępstwo, masz równocześnie status strony, co uprawnia Cię do ustanowienia pełnomocnika na czas toczącego się postępowania.

Prawo do obrony jest podstawowym prawem każdego oskarżonego. Istnieją jednak sytuacje, w których obowiązkowo musisz mieć obrońcę, aby Twoje prawo do obrony było należycie wykonywane.

W sprawie o przestępstwo lub przestępstwo skarbowe masz prawo do korzystania z pomocy obrońcy, ale nie więcej niż trzech (por. art. 6, 77 k.p.k.). Twoim obrońcą może być wyłącznie adwokat. W sprawach o wykroczenia i wykroczenia skarbowe możesz korzystać z pomocy tylko jednego obrońcy, który może być adwokatem lub radcą prawnym.

Odpowiedzialność karna za składanie fałszywych zeznań grozi nie tylko przy procesie karnym, lecz także w postępowaniu cywilnym. Poza nielicznymi wyjątkami świadek ma obowiązek złożenia zeznań.

Jako pokrzywdzony jesteś stroną postępowania przygotowawczego uprawnioną do działania we własnym imieniu i we własnym interesie i z tego tytułu możesz składać wnioski i inne oświadczenia na piśmie albo ustnie do protokołu, w tym wnioski dowodowe.

Każdy pokrzywdzony przestepstwem ma możliwości obrony swoich interesów majątkowych. Jak to zrobić?

Każdemu oskarżonemu przysługuje prawo do obrony. Jest to jedna z głównych zasad całego systemu prawnego.

Przede wszystkim kary, środki karne, środki zabezpieczające i zapobiegawcze są wykonywane w sposób humanitarny, z poszanowaniem Twojej godności. Zakazuje się stosowania tortur lub nieludzkiego albo poniżającego traktowania i karania

Są to środki, które stosuje się w celu zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania, a wyjątkowo także w celu zapobiegnięcia popełnieniu nowego, ciężkiego przestępstwa, a które ingerują w Twoją sferę praw i wolności.

Tymczasowe aresztowanie może nastąpić tylko na mocy postanowienia sądu. Może być ono stosowane zarówno w czasie postępowania przed prokuratorem, jak i w czasie postępowania przed sądem.

Policja ma prawo Cię zatrzymać, jeżeli zostaniesz uznany za osobę podejrzaną i jeżeli istnieje uzasadnione przypuszczenie, że popełniłeś przestępstwo, przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe, a zachodzi obawa, że możesz uciec lub ukryć się albo zatrzeć ślady czynu zabronionego, bądź też policja nie może ustalić Twojej tożsamości.

Co do zasady rozprawy sądowe odbywają się jawnie. Oznacza to, że na sali rozpraw oprócz sądu, oskarżonego, pokrzywdzonego, prokuratora mogą przebywać także inne osoby, które z różnych powodów są zainteresowane toczącym się procesem.

W określonych przepisami okolicznościach istnieje możliwość odwołania się od wyroku sądu odwoławczego. Muszą być jednak spełnione określone warunki.

Co do zasady możesz odwołać się od decyzji wydanej przez organ postępowania wykonawczego. Przepisy przewidują dwa rodzaje środków zaskarżenia – w zależności od rodzaju rozstrzygnięcia i organu, który podejmował decyzję, możesz skorzystać ze skargi albo zażalenia

W niektórych prostych sprawach, w których za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe jest wystarczające orzeczenie kary grzywny lub ograniczenia wolności, za wykroczenie skarbowe – kary grzywny, a za wykroczenie – nagany, grzywny lub kary ograniczenia wolności, przy spełnieniu dodatkowych warunków sąd może na posiedzeniu bez udziału stron i bez przeprowadzania rozprawy wydać wyrok, zwany wyrokiem nakazowym, jeżeli okoliczności czynu i wina oskarżonego (obwinionego) nie budzą wątpliwości.

Musisz wiedzieć, że pewne sprawy o przestępstwa, które są sprawami mniejszej wagi, mogą być rozpoznawane przez sąd w tak zwanym postępowaniu uproszczonym (podobnie sprawy o przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe).

Aby zaskarżyć orzeczenie, co do zasady musisz występować w roli strony postępowania. Podejrzany i pokrzywdzony są stronami postępowania przed prokuratorem, oskarżony i obwiniony są stronami postępowania przed sądem – mogą zatem zaskarżać orzeczenia.

Jeżeli uważasz, że postępowanie w twojej sprawie jest przewlekłe możesz złożyć skargę na przewlekłość postępowania.

Masz prawo, aby Twoja sprawa została rozpoznana bez nieuzasadnionej zwłoki. Z nieuzasadnioną zwłoką będziesz miał do czynienia wówczas, gdy postępowanie będzie trwać dłużej niż jest to konieczne dla wyjaśnienia tych okoliczności faktycznych i prawnych, które są istotne dla rozstrzygnięcia sprawy lub zakończenia postępowania przygotowawczego. Pamiętaj, że przewlekłość postępowania ocenia się zawsze w odniesieniu do konkretnej sprawy!

Istnieje możliwość wyłączenia sędziego od orzekania w konkretnej sprawie, by do tego doszło muszą jednak zajść specjalne okoliczności.

Różnica między przerwą a odroczeniem rozprawy

Kiedy sprawca nie jest odpowiedzialny za swój czyn?

Kiedy sąd może uchylić pytanie strony?

Na czym polega skazanie bez rozprawy?

Wniosek o ukaranie za wykroczenie

Co grozi za uszkodzenie wału przeciwpowodziowego?

Jakie są konsekwencje przywłaszczenia stanowiska lub tytułu?

Jakie kary za nawoływanie i pochwalanie przestępstwa?

2 tysiące złotych kary za brak OC

Dodatkowe gwarancje dla osób tymczasowo aresztowanych

Czy jako oskarżony mam obowiązek dostarczania dowodów?

Czy jako oskarżony mam obowiązek mówienia prawdy?

Jaki jest termin na wniesienie środków zaskarżenia?

Co grozi za niezapłacenie grzywny i niewykonanie kary ograniczenia wolności?

Jakie koszty procesu ponosi skazany?

Za co ta opłata? – czyli o obowiązku ponoszenia kosztów przez pokrzywdzonego

Czy oskarżony ma inne możliwości ugodowego zakończenia postępowania karnoskarbowego?

Czy mogę uzyskać zwolnienie od zapłaty kosztów sądowych?

Czy jako oskarżony mam obowiązek stawiennictwa w sądzie lub prokuraturze?

Ile razy muszę przyjść na wezwanie? – o obowiązku stawiennictwa świadka i pokrzywdzonego

Co mi grozi w razie nieodpowiedniego zachowania w sądzie?

Czym jest dobrowolne poddanie się odpowiedzialności?

Kiedy przysługuje mi odszkodowanie za niesłuszne tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie?

Kiedy mogę skorzystać z czynnego żalu w postępowaniu karnoskarbowym?

Kiedy możne mieć miejsce skazanie bez rozprawy oraz rozprawa skrócona?

Czy istnieje możliwość zawarcia ugody z pokrzywdzonym w postępowaniu karnym?

W jaki sposób realizowane jest moje prawo do informacji?

O czym jako pokrzywdzony będę informowany przez organy prowadzące postępowanie?

Czy mogę przeglądać akta w toku sprawy przed prokuratorem?

W jaki sposób mogę realizować prawo do składania wniosków dowodowych?

Czy pokrzywdzonemu przysługuje prawo do pomocy w procesie?

W jakich sytuacjach muszę mieć obrońcę?

Kto może pomóc oskarżonemu w czasie postępowania przed prokuratorem i sądem?

Skutki składania fałszywych zeznań

Prawo do obrony jako ochrona własnych interesów pokrzywdzonego

W jaki sposób jako pokrzywdzony przestępstwem mogę bronić swoich interesów majątkowych?

Jakie uprawnienia wynikają dla mnie jako oskarżonego z prawa do obrony?

Jakie są moje podstawowe prawa w czasie odbywania kary pozbawienia wolności?

Co to są środki zapobiegawcze i jak się przed nimi bronić?

Kiedy mogę zostać tymczasowo aresztowany?

Zostałem zatrzymany, co dalej?

W jaki sposób realizowane jest prawo do jawnego rozpoznania sprawy?

Kiedy możliwa jest kasacja oraz wznowienie postępowania?

Czy mogę odwoływać się od decyzji organów postępowania wykonawczego?

Co to jest wyrok nakazowy?

Co to jest wyrok zaoczny?

Dwuinstancyjność postępowania - jak z niego skorzystać?

Jak powinna wyglądać skarga o stwierdzenie przewlekłości postępowania?

Co mogę uczynić, gdy moja sprawa toczy się zbyt długo?

Kiedy jest możliwe wyłączenie sędziego z postępowania?