Zgodnie z treścią przepisu art. 106 Kodeksu karnego, z chwilą zatarcia skazania uważa się je za niebyłe, zaś wpis o skazaniu usuwa się z rejestru skazanych. Oznacza to przyjęcie przez ustawodawcę fikcji prawnej jakoby dana osoba nie była nigdy karana i związany z tym zakaz powoływania się przez inne podmioty na fakt tego skazania. Zatarcie skazania nie może jednak nastąpić, jeżeli wobec skazanego orzeczono grzywnę lub środek karny, dopóki nie wykona on tego środka karnego, jego wykonanie nie zostanie mu darowane albo nastąpi przedawnieniem jego wykonania (nie dotyczy to obowiązku naprawienia szkody).
Zgodnie z treścią przepisu art. 304 § 1 Kodeksu postępowania karnego, każdy dowiedziawszy się o
popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu ma społeczny obowiązek zawiadomić o
tym prokuratora lub policję. Użyte określenie oznacza, iż jest to moralny
obowiązek każdego praworządnego człowieka. Z uwagi na to, iż jest to moralny
obowiązek, to za jego naruszenie (tj. nie zgłoszenie zawiadomienia o
podejrzeniu popełnienia przestępstwa) nie grozi żadna kara, za wyjątkiem
wyraźnie prawem przewidzianych szczególnych sytuacji.
Zgodnie z treścią przepisu art. 202 Kodeksu postępowania karnego w razie uzasadnionych wątpliwości, co do poczytalności oskarżonego (podejrzanego) sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator, powołuje co najmniej dwóch biegłych lekarzy psychiatrów. W razie zgłoszenia przez biegłych takiej konieczności, badanie stanu zdrowia psychicznego oskarżonego może być połączone z obserwacją w zakładzie leczniczym, ale może to mieć miejsce tylko wtedy, gdy zebrane dowody wskazują na duże prawdopodobieństwo, że oskarżony popełnił przestępstwo.
Sytuację
prawną osoby, która otrzymała wyrok z warunkowym zawieszeniem wykonania kary
(tzw. "zawiasy") i następnie popełniła nowe przestępstwo we wskazanym
okresie próby (oraz w okresie 6 miesięcy od jej zakończenia) określa przepis
art. 75 Kodeksu karnego. Zgodnie z tym przepisem obligatoryjne jest "odwieszenie" kary,
jeżeli nowe przestępstwo było podobne do umyślnego przestępstwa, za które ta
osoba została skazana. Jest to jedynie fakultatywne, jeżeli jest to inne,
nowe przestępstwo (niepodobne do przestępstwa umyślnego, za które dana osoba
została skazana) oraz jeżeli osoba rażąco narusza porządek prawny (w tym
uchyla się od uiszczenia grzywny, od dozoru, wykonania nałożonych obowiązków
lub orzeczonych środków karnych).
Zgodnie z treścią przepisu
art. 9 § 1 Kodeksu postępowania karnego organy procesowe prowadzą postępowanie i dokonują czynności z
urzędu, chyba że ustawa uzależnia je od wniosku określonej osoby, instytucji
lub organu albo od zezwolenia władzy. Zasada ta dotyczy nie tylko postępowania
przygotowawczego, ale również niektórych czynności sądowych. Ustawodawca
przewidział jednak w art. 9 § 2 Kodeksu postępowania karnego możliwość, iż strony i inne osoby bezpośrednio
zainteresowane mogą składać wnioski o dokonanie również tych czynności, które
organ może lub ma obowiązek podejmować z urzędu. Są to właśnie tzw. wnioski o
działanie (przez dany organ) z urzędu.
Jeżeli akt oskarżenia odpowiada warunkom formalnym, prezes sądu zarządza doręczenie jego odpisu oskarżonemu, wzywając go do składania wniosków dowodowych w terminie 7 dni od doręczenia mu aktu oskarżenia. Sąd poucza również oskarżonego, że ma prawo wniesienia, w terminie 7 dni od doręczenia mu aktu oskarżenia, pisemnej odpowiedzi na akt oskarżenia.
