Co do zasady spadkobierca może przyjąć spadek bez ograniczenia za długi spadkowe, przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza lub też spadek odrzucić.
Ograniczenie dziedziczenia długów spadkowych
Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza
Zgodnie z art. 1015 § 2 k.c. spadkobierca nie mający pełnej zdolności do czynności prawnej, w tym osoba małoletnia, z mocy prawa przyjmuje spadek z dobrodziejstwem inwentarza, jeżeli jego przedstawiciel ustawowy w przeciągu sześciu miesięcy od dowiedzenia się o tytule powołania dziecka do dziedziczenia nie złoży odmiennego oświadczenia. Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza oznacza, że małoletni odpowiada za długi spadkowe wyłącznie do wartości odziedziczonego spadku. Nie musi zatem obawiać się, że w sytuacji kiedy dług spadkowy przewyższy znajdujące się w nim aktywa, będzie on zobowiązany spłacić pozostały dług z własnego majątku. Zgodnie z wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy z dnia 29 grudnia 2009 r., sygn. akt I SA/Bd 875/09, wskazane przepisy chronią osobę, która w chwili dowiedzenia się o tytule swojego powołania do dziedziczenia nie ukończyła osiemnastu lat, bez względu na okoliczność, iż następnie w przeciągu wskazanego powyżej terminu sześciu miesięcy uzyskała pełnoletniość.
Porozmawiaj o tym na naszym FORUM!
Przyjęcie spadku wprost tylko do 2015 r.
Odrzucenie spadku przez małoletniego
Warto zwrócić uwagę, iż przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza wiąże się z koniecznością opracowania przez komornika spisu wszystkich aktywów i pasywów znajdujących się w masie spadkowej. Koszt opracowanie spisu stanowi dług spadkowy, a tym samym obciąża spadkobiercę.
Oświadczenie przedstawiciela ustawowego o odrzuceniu spadku
Przepisy dają możliwość uchronienia małoletniego przed długami spadkowymi także w drodze odrzucenia spadku. Oświadczenie o odrzuceniu spadku musi zostać złożone przed sądem lub notariuszem przez przedstawiciela ustawowego małoletniego. Czas na złożenie oświadczenia wynosi sześć miesięcy od daty, w której przedstawiciel ustawowy dowiedział się o tytule dziecka do dziedziczenia. Zgodnie z treścią postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 13 grudnia 2012 r., sygn. akt V CSK 18/12, wskazany termin ma charakter terminu zawitego prawa materialnego, co oznacza, iż po jego upływie złożenie oświadczenia nie wywoła skutków prawnych.
Zgoda sądu opiekuńczego
Ze względu na okoliczność, iż odrzucenie spadku jak i przyjęcie go wprost stanowi czynność przekraczającą zakres zwykłego zarządu mieniem małoletniego, zgodnie z art. 583 k.p.c., na złożenie wskazanego oświadczenia przedstawiciel ustawowy musi uzyskać zgodę sądu opiekuńczego. Jak wynika uchwały pełnego składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z dnia 24 czerwca 1961 r. sygn. akt. I CO 16/61 oraz orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 27 maja 1998 r., sygn. akt I CKN 181/97 (nie publikowane), brak wskazanej zgody sądu na odrzucenie spadku lub przyjęcie go wprost skutkuje nieważność oświadczenia złożonego przez przedstawiciela ustawowego. Co istotne, zgodnie z treścią postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 20 listopada 2013 r., sygn. akt I CSK 329/13, złożenie wniosku o zezwolenie na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego powoduje, że na czas toczącego się postępowania zawieszeniu ulega bieg sześciomiesięcznego terminu do złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku. Jeżeli zatem postępowanie przed sądem przedłuża się, nie należy się obawiać upływu wskazanego terminu do złożenia oświadczenia. Wymaga wyjaśnienia, że nie w każdej sytuacji sąd wyda zgodę na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego. Sąd rozpoznając wniosek rodzica bierze pod uwagę interes dziecka i jeżeli uzna, że bardziej korzystne będzie dla niego przyjęcie spadku, wówczas nie wyrazi zgody na złożenie przez opiekunów prawnych oświadczenia o odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego. W konsekwencji dziecko odziedziczy spadek z dobrodziejstwem inwentarza.
Należy pamiętać, aby po uzyskaniu zgody sądu na złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku złożyć wskazane oświadczenie. Sama zgoda sądu nie wywołuje bowiem automatycznie skutku w postaci odrzucenia spadku przez dziecko.
Autor: Agata Aksanowska, aplikant adwokacki, Kancelaria Radców Prawnych Marek Zdanowicz i Wspólnicy Sp.K.