Wiele osób zastanawia się jaka jest kolejność dziedziczenia i czy przepisy w tym zakresie uległy zmianie. Kto może otrzymać spadek na podstawie ustawy? Odpowiadamy!
- Dziedziczenie ustawowe czy testament?
- Jakie zmiany w dziedziczeniu ustawowym?
- W jakiej kolejności dziedziczy się spadek?
Dziedziczenie ustawowe czy testament?
Przepisy Kodeksu cywilnego stanowią, iż rozrządzić majątkiem na wypadek śmierci można jedynie przez testament. Jeżeli zatem spadkodawca sporządził ważny testament co do całości spadku, to ma on pierwszeństwo i przepisy dotyczące dziedziczenia ustawowego nie mają wówczas zastosowania. Gdy zaś spadkodawca nie powołał spadkobiercy albo żadna z osób, które powołał nie chce lub nie może być spadkobiercą, to wówczas dochodzi do dziedziczenia ustawowego co do całości spadku.
Jakie zmiany w dziedziczeniu ustawowym?
Krąg spadkobierców ustawowych zmienił się na mocy nowelizacji Kodeksu cywilnego, która weszła w życie 15 listopada 2023 r. Zmiany dotyczą jednak sytuacji dojścia do dziedziczenia zstępnych (czyli np. dzieci, wnuków) dziadków, którzy nie dożyli otwarcia spadku. Po zmianach krąg spadkobierców ustawowych został ograniczony do dzieci tych dziadków. Chodzi tu zatem o rodzeństwo rodziców spadkodawcy oraz dzieci tego rodzeństwa, czyli rodzeństwo cioteczne lub stryjeczne spadkodawcy. Spadku nie odziedziczą natomiast tzw. cioteczne lub stryjeczne wnuki i dalsi krewni. Co istotne, zmiany te mają zastosowanie do spadków otwartych po dniu wejścia w życie nowelizacji.
W jakiej kolejności dziedziczy się spadek?
Warto pamiętać, iż dziedziczenie przez kolejną z grup może odbyć się dopiero w przypadku braku osób należących do poprzedniej.
Przepisy określają tu następującą kolejność dziedziczenia:
Dzieci i małżonek spadkodawcy dziedziczą w pierwszej kolejności. Po osobie bezdzietnej spadek z ustawy dziedziczy małżonek i rodzice. Zgodnie z Kodeksem cywilnym udział spadkowy każdego z rodziców, które dziedziczy w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy, wynosi jedną czwartą całości spadku.
Jeżeli jednak ojcostwo rodzica nie zostało ustalone, to udział spadkowy matki spadkodawcy, dziedziczącej w zbiegu z jego małżonkiem, wynosi połowę spadku.
Gdy spadkodawca nie miał dzieci ani małżonka, cały spadek przypadnie jego rodzicom w częściach równych. Jeżeli jedno z nich nie żyje, udział przypada rodzeństwu w częściach równych.
W przypadku, gdy któreś z rodzeństwa nie dożyło otwarcia spadku, a pozostawiło zstępnych (np. dzieci) to właśnie im przypadnie ten udział spadkowy. Podział tego udziału następuje według zasad, które dotyczą podziału między dalszych zstępnych spadkodawcy.
W sytuacji, gdy jedno z rodziców nie dożyło otwarcia spadku i brak jest rodzeństwa spadkodawcy lub ich zstępnych, udział spadkowy rodzica dziedziczącego w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy wynosi połowę spadku.Gdy małżonek dziedziczy w zbiegu z rodzicami, rodzeństwem i zstępnymi rodzeństwa spadkodawcy, to jego udział spadkowy wynosi połowę spadku.
Cały spadek przypadnie małżonkowi spadkodawcy w przypadku braku zstępnych (dzieci, wnuków), jego rodziców, rodzeństwa i ich zstępnych.
W przypadku braku wyżej wymienionych krewnych i małżonka cały spadek przypada dziadkom spadkodawcy. Jeżeli którekolwiek z dziadków spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych. Gdy zaś dziecko któregokolwiek z dziadków spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych. W braku dzieci i wnuków tego z dziadków, który nie dożył otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada pozostałym dziadkom w częściach równych.
Gdy brak jest małżonka spadkodawcy i krewnych, powołanych do dziedziczenia z ustawy, spadek przypada w częściach równych tym dzieciom małżonka spadkodawcy, których żadne z rodziców nie dożyło chwili otwarcia spadku.
W ostatniej kolejności do dziedziczenia uprawnieni są gmina i Skarb Państwa.
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (j. t. Dz. U. z 2023 r., poz. 1610; ost. zm. Dz.U. z 2024 r., poz. 653)