Separacja jest rozwiązaniem wybieranym niekiedy przez małżonków, którzy nie są jeszcze gotowi na podjęcie decyzji o definitywnym rozstaniu. Kiedy sąd może orzec separację i czy wpływa to na dziedziczenie po małżonku?
Kiedy sąd orzeka separację?
Sąd może orzec separację, jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny rozkład pożycia. Z odpowiednim pozwem może wystąpić zarówno mąż, jak i żona.
Pomimo zupełnego rozkładu pożycia orzeczenie separacji nie jest dopuszczalne, jeżeli wskutek niej miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków albo jeżeli z innych względów orzeczenie separacji byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.
Gdy zaś małżonkowie nie mają wspólnych małoletnich dzieci, sąd może orzec separację na podstawie ich zgodnego wniosku.
Separacja a dziedziczenie po małżonku
Jak stanowi art. 614 § 1. Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego orzeczenie separacji ma skutki takie jak rozwiązanie małżeństwa przez rozwód, chyba że ustawa stanowi inaczej.
W praktyce oznacza, iż żona, będąca w separacji orzeczonej przez sąd może dziedziczyć po mężu (i na odwrót) na podstawie testamentu. Nie jest to jednak możliwe w przypadku dziedziczenia ustawowego.
Kwestia ta została również uregulowana w art. 9351 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym przepisów o powołaniu do dziedziczenia z ustawy nie stosuje się do małżonka spadkodawcy pozostającego w separacji.
Należy też pamiętać, iż małżonek jest wyłączony od dziedziczenia, jeżeli spadkodawca wystąpił o orzeczenie separacji z winy tego małżonka, a żądanie było uzasadnione.
Mowa tu oczywiście o separacji orzekanej przez sąd.
Istnieje też pojęcie separacji faktycznej, gdy małżonkowie przez jakiś czas żyją w rozłączeniu. Taka faktyczna separacja nie ma wpływu na dziedziczenie małżonków po sobie. Jeżeli zatem nie została orzeczona przez sąd, to małżonek dziedziczy również z mocy ustawy. W takiej sytuacji w pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek. Dziedziczą oni wprawdzie w częściach równych, jednak część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku.
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (j. t. Dz. U. z 2023 r., poz. 1610; ost. zm. Dz. U. z 2023 r., poz. 1933);
Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (j. t. Dz. U. z 2020 r., poz. 1359; ost. zm. Dz. U. z 2023 r., poz. 1843)