Dziedziczenie po osobie bezdzietnej
Na początku warto zaznaczyć, iż pierwszeństwo przysługuje dziedziczeniu testamentowemu. Co do zasady, dopiero gdy spadkodawca nie powołał spadkobiercy albo gdy żadna z osób, które powołał nie chce lub nie może być spadkobiercą, dochodzi do dziedziczenia ustawowego do całości spadku.
Warto również pamiętać o zrzeczeniu się dziedziczenia czy niegodności dziedziczenia, ponieważ te sytuacje również mają wpływ na krąg spadkobierców.
To właśnie dzieci i małżonek spadkodawcy dziedziczą w pierwszej kolejności. Co zatem w sytuacji, gdy zmarły nie posiadał dzieci?
Małżonek i rodzice
Po osobie bezdzietnej w pierwszej kolejności spadek z ustawy dziedziczy małżonek i rodzice.
Zgodnie z Kodeksem cywilnym udział spadkowy każdego z rodziców, które dziedziczy w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy, wynosi jedną czwartą całości spadku.
Pan Jan był osobą bezdzietną. Nie pozostawił testamentu. W związku z tym z ustawy spadek po nim odziedziczyła jego żona (połowę całości spadku) oraz rodzice (każde po ¼ całości spadku).
Jeżeli jednak ojcostwo rodzica nie zostało ustalone, to udział spadkowy matki spadkodawcy, dziedziczącej w zbiegu z jego małżonkiem, wynosi połowę spadku.
Rodzice, rodzeństwa, dzieci rodzeństwa
Gdy spadkodawca nie miał dzieci ani małżonka, cały spadek przypadnie jego rodzicom w częściach równych. Jeżeli jedno z nich nie żyje, udział przypada rodzeństwu w częściach równych.
Jeżeli któreś z rodzeństwa nie dożyło otwarcia spadku, a pozostawiło zstępnych (np. dzieci) to właśnie im przypadnie ten udział spadkowy. Podział tego udziału następuje według zasad, które dotyczą podziału między dalszych zstępnych spadkodawcy.
Pani Maria zmarła 3 marca 2021 r. Nie była osobą zamężną i nie pozostawiła testamentu. W chwili śmierci nie żyli już też jej rodzice ani brat. Żyje natomiast córka brata. W tym przypadku na podstawie dziedziczenia ustawowego spadek przypadnie bratanicy pani Marii.
W sytuacji, gdy jedno z rodziców nie dożyło otwarcia spadku i brak jest rodzeństwa spadkodawcy lub ich zstępnych, udział spadkowy rodzica dziedziczącego w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy wynosi połowę spadku.
Małżonek
Gdy małżonek dziedziczy w zbiegu z rodzicami, rodzeństwem i zstępnymi rodzeństwa spadkodawcy, to jego udział spadkowy wynosi połowę spadku.
Cały spadek przypadnie małżonkowi spadkodawcy w przypadku braku zstępnych (dzieci, wnuków), jego rodziców, rodzeństwa i ich zstępnych.
Dziadkowie
W przypadku braku wyżej wymienionych krewnych i małżonka cały spadek przypada dziadkom spadkodawcy. Dziedziczą oni w częściach równych. Udział spadkowy dziadka, który nie dożył otwarcia spadku przypadnie jego zstępnym, a podział tego udziału nastąpi według zasad dotyczących podziału spadku między zstępnych spadkodawcy.
W braku zstępnych tego z dziadków, który nie dożył otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada pozostałym dziadkom w częściach równych.
Dzieci małżonka
Gdy brak jest małżonka spadkodawcy i krewnych, powołanych do dziedziczenia z ustawy, spadek przypada w częściach równych tym dzieciom małżonka spadkodawcy, których żadne z rodziców nie dożyło chwili otwarcia spadku.
Pan Zygmunt w chwili śmierci nie miał krewnych, a żona Dorota zmarła kilka lat przed nim. Spadku nie odziedziczył jednak syn pani Doroty, ponieważ żyje jeszcze jego biologiczny ojciec.
Na końcu do dziedziczenia uprawnieni są gmina i Skarb Państwa.
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (j. t. Dz. U. z 2020 r., poz. 1740 z późn. zm.)