Zachowek zabezpiecza interesy osób tak by po śmierci spadkodawcy miały jakieś korzyści ze spadku nawet jeśli zostały pominięte w testamencie. Zachowek należy się tylko najbliższej rodzinie zmarłego. Co jeszcze warto wiedzieć o instytucji zachowku?
Zachowek należy się najbliższej rodzinie czyli:
- zstępnym zmarłego – to znaczy jego dzieciom, a jeśli one nie żyją to ich dzieciom, wnukom, prawnukom;
- małżonkowi;
- rodzicom - ale tylko w przypadku gdy byliby powołani do spadku z ustawy. W przypadku gdy zmarły pozostawił małżonka i dzieci lub tylko dzieci, wnuki, prawnuki, to rodzice nic nie dziedziczą.
Zobacz również: Kto ma prawo do wyższego zachowku?
Komu zachowek się nie należy?
Sporządzając testament bądź poprzez rozdysponowanie majątkiem jeszcze za życia, z dziedziczenia można bez powodu wyłączyć tylko rodzeństwo oraz dzieci rodzeństwa. Nawet w przypadku bezpotomnej śmierci spadkodawcy, gdy staną się oni tak zwanymi spadkobiercami ustawowymi – zachowek nie będzie się im należał. Poza tym, zachowek nie przysługuje:
- osobom wydziedziczonym w testamencie,
- osobom, które zostaną sądownie uznane za niegodnych dziedziczenia,
- tym którzy zrzekli się dziedziczenia lub odrzucili spadek, a także
- małżonkowi wyłączonemu z dziedziczenia (czyli takiemu, który był ze zmarłym w separacji bądź przeciw któremu zmarły wystąpił przed śmiercią z uzasadnionym wnioskiem o orzeczenie rozwodu lub separacji z winy współmałżonka).
Kup ebook: Zachowek - uprawnieni, obliczanie, wydziedziczenie
Kiedy przysługuje zachowek?
Każdy uprawniony do zachowku, może się o niego starać w przypadku, gdy nie otrzymał należnej mu części spadku ani na skutek dziedziczenia (bądź zapisu w testamencie) ani na skutek darowizny poczynionej przez spadkodawcę jeszcze za życia, a zaliczanej do spadku. Dodatkowo może wystąpić sytuacja, gdy uprawniony nie uzyskał całego należnego mu spadku – przysługiwać mu będzie wówczas roszczenie o jego uzupełnienie to znaczy zapłatę różnicy między tym co otrzymał, a należnym mu faktycznie zachowkiem.
Uprawniony do zachowku nigdy nie może zażądać wydania jakiejkolwiek rzeczy, która jest zaliczona do spadku bądź określona jako jego składnik, może jedynie domagać się zapłaty określonej kwoty pieniężnej.
Jak pozbawić rodzinę zachowku?
Spadkodawca może w testamencie pozbawić uprawnionych do zachowku poprzez wydziedziczenie jeśli:
- uprawniony do niego, wbrew woli spadkodawcy, postępuje w sposób rażąco niezgodny z obowiązującymi normami społecznymi (np. znęca się nad rodziną, jest alkoholikiem etc.);
- jeśli uprawniony do niego dopuścił się względem spadkodawcy lub jednej z najbliższych mu osób, umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu, wolności bądź obrazy czci; bądź też
- uprawniony uporczywie i umyślnie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.
Zobacz również: Ograniczenie odpowiedzialności za długi spadkowe
Przyczyna wydziedziczenia osoby uprawnionej do zachowku powinna wprost wynikać z treści sporządzonego testamentu, zaznaczyć przy tym trzeba, iż dzieci, wnuki i prawnuki wydziedziczonego uprawnione będą do zachowku. Osoba wydziedziczona testamentowo, może przed sądem zakwestionować zasadność wydziedziczenia. Musi wtedy dowieść, że przyczyna podana w testamencie nie istniała bądź, że spadkodawca jej wybaczył (nie może on w takiej sytuacji uprawnionego do zachowku wydziedziczyć). Jeśli w momencie „wybaczenia”, spadkodawca nie miał zdolności do czynności prawnych, będzie ono skuteczne wtedy gdy nastąpiłoby z tak zwanym dostatecznym rozeznaniem – czy taka okoliczność miała miejsce ocenia się indywidualnie.
Zobacz również: Odrzucenie spadku a zrzeczenie się dziedziczenia
Co jeszcze warto wiedzieć o zachowku?
Jeśli spadkobierca zostanie, mocą testamentu, wydziedziczony, wtedy w jego miejsce wchodzą dzieci i wnuki.
Kup ebook: Zachowek - uprawnieni, obliczanie, wydziedziczenie
Zachowek nie będzie należał się temu, kto zrzekł się go w umowie notarialnej zawartej ze spadkodawcą jeszcze za jego życia. Postanowienie to rozciągać się będzie automatycznie na dzieci i wnuki zrzekającego się, chyba, że w umowie zapisano inaczej.
Wysokość zachowku
Wysokość zachowku zależeć będzie od wartości części majątku, która należałaby się danej osobie w razie dziedziczenia ustawowego. Na ogół wynosi on połowę, a w przypadku dzieci, wnuków, prawnuków, małżonka i rodziców, którzy otrzymaliby spadek ustawowy, a są trwale niezdolni do pracy (także dzieci do 18 roku życia) należy się 2/3 tego co otrzymaliby w drodze dziedziczenia ustawowego. Bardzo ważną kwestia podczas ustalania wysokości zachowku, jest określenie wartości całego majątku spadkodawcy, od którego ów zachowek ma być wyliczony. Składa się na niego nie tylko to, co zmarły pozostawił w chwili śmierci ale również darowizny, także te poczynione na rzecz osób obcych (chodzi o określenie całościowej wartości). Przy wyliczaniu wysokości udziałów, sąd bierze pod uwagę wszystkich ustawowych spadkobierców, także tych uznanych przez sąd za niegodnych oraz tych, którzy spadek odrzucili. Nie uwzględnia się tylko tych, którzy zrzekli się dziedziczenia bądź zostali przez spadkodawcę wydziedziczeni.
Zachowek - właściwość sądu
Najlepszym sposobem na załatwienie sprawy zachowku jest dogadanie się ze spadkodawcą bądź spadkobiercami ustawowymi. Pomoże nam to uniknąć kosztownych i czasochłonnych rozpraw sądowych (5% wartości przedmiotu sporu – czyli dochodzonej kwoty – to opłata za pozew o zachowek). Gdyby jednak pojawiła się konieczność sądowego załatwienia kwestii zachowku, właściwym do wniesienia pozwu jest sąd właściwy ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy. Pozew o zachowek mogą wnieść do sądu jedynie osoby do owego zachowku uprawnione, nim to jednak zrobią muszą złożyć w sądzie wniosek o stwierdzenie nabycia spadku bądź dokonać u notariusza poświadczenia dziedziczenia. W pozwie o zachowek, wnosi się o zasądzenie konkretnej kwoty (należy ją wskazać). Ważną informacją jest, że sąd rejonowy rozpoznaje sprawy, jeśli żądamy kwoty do 75 tysięcy złotych, a sąd okręgowy, jeśli domagamy się kwoty wyższej.
Polecamy serwis: Sprawy spadkowe