REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Stopień niepełnosprawności a zachowek. Przepisy i orzeczenia sądów

Subskrybuj nas na Youtube
Dołącz do ekspertów Dołącz do grona ekspertów
Wioleta Matela-Marszałek
Autorka licznych publikacji o tematyce prawnej
Czy stopień niepełnosprawności wpływa na wysokość zachowku?
Czy stopień niepełnosprawności wpływa na wysokość zachowku?
shutterstock

REKLAMA

REKLAMA

Odpowiedź na to pytanie nie jest jednoznaczna. Wyższy zachowek przysługuje bowiem osobom trwale niezdolnym do pracy. Co to oznacza?

Czym jest zachowek i komu przysługuje?

Zachowek jest instytucją prawa spadkowego, która ma na celu ochronę osób najbliższych spadkodawcy. Najczęściej z zachowkiem będziemy mieli do czynienia w sytuacji pominięcia w testamencie np. dziecka czy małżonka. Trzeba pamiętać, iż krąg osób uprawnionych do zachowku jest bardzo wąski. O zachowek po śmierci spadkodawcy mogą wystąpić tylko:

REKLAMA

• małżonkowie;

• zstępni (dzieci, wnuki itd.);

• rodzice.

Dalszy ciąg materiału pod wideo
Ważne

Chodzi tu tylko o tych spośród powyższych krewnych, którzy byliby powołani do spadku z ustawy. Oznacza to, iż rodzice spadkodawcy nie wystąpią o zachowek, jeżeli zmarły pozostawił małżonka i dzieci.

Przykład

Pan Wojciech nie ma dzieci. W testamencie cały spadek przekazał swojemu bratu. W chwili śmierci pana Wojciecha oprócz brata żyje jeszcze żona spadkodawcy i rodzice. Zgodnie z Kodeksem cywilnym w braku zstępnych spadkodawcy powołani są do spadku z ustawy jego małżonek i rodzice. W tym przypadku o zachowek będzie mogła zatem wystąpić żona pana Wojciecha oraz jego rodzice.

Ile wynosi zachowek i kiedy ten udział może być wyższy?

Co do zasady zachowek to połowa wartości udziału spadkowego, który przypadałby bliskiemu, gdyby doszło do dziedziczenia ustawowego. Jeżeli jednak zstępny (np. dziecko) spadkodawcy jest małoletni, to zachowek wyniesie 2/3 takiego udziału.

To ważny ułamek, przez który mnoży się substrat zachowku, a wynik mnożenia stanowi należny zachowek. Substrat zachowku to najprościej rzecz ujmując czysty spadek bez długów z doliczonymi określonymi darowiznami i zapisami windykacyjnymi.

Ważne

Wyższy zachowek przysługuje też, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy.

Podstawą do żądania wyższego zachowku jest ar. 991 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z tym przepisem, zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek).

W praktyce takie sformułowanie rodzi wątpliwości, ponieważ nie zostało zdefiniowane w przepisach Kodeksu cywilnego.

Sąd Najwyższy w wyroku z 30 października 2003 r. (sygn. IV CK 158/02) podkreślił, iż uprzywilejowanie to dotyczy jedynie uprawnionych całkowicie niezdolnych do pracy trwale.

Ponadto, w orzecznictwie podkreśla się, iż niezdolność do pracy, wpływającą na wielkość zachowku, ustala samodzielnie sąd w procesie o zachowek, biorąc pod uwagę m.in. wiek czy niepełnosprawność uprawnionego.

W doktrynie często wyrażany jest pogląd, iż dla ustalenia niezdolności do pracy miarodajna jest chwila otwarcia spadku, czyli chwila śmierci spadkodawcy.

Zachowek a stopień niepełnosprawności [Przykładowe orzeczenia sądów]

REKLAMA

„Oceny, czy w chwili otwarcia spadku uprawniony był trwale niezdolny do pracy musi dokonać sąd orzekający w sprawie o zachowek. Kryteria, jakimi powinien się kierować, muszą przede wszystkim pochodzić z przepisów z zakresu zabezpieczenia społecznego. Nie muszą to być jednak kryteria jedyne. Sąd winien więc rozważyć stopień niepełnosprawności organizmu i możliwości przywrócenia jego pełnej sprawności, ewentualność podjęcia innej pracy czy wiek uprawnionego” – tak przykładowo uzasadniał Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z 17 listopada 2019 r. (V ACa 229/19).

„Przepisy Kodeksu cywilnego regulujące instytucję zachowku nie definiują pojęcia „trwałej niezdolności do pracy”. Wobec potrzeby ustalenia znaczenia tego pojęcia w orzecznictwie wyrażono jednak stanowisko, że z uwagi na brak możliwości ustalenia tego pojęcia wyłącznie w oparciu o wykładnię językową, odnieść się należy do wykładni funkcjonalnej przepisu. Zasadą jest uprawnienie do zachowku w wysokości połowy udziały spadkowego. Ustawodawca wyróżnił jedynie dwie kategorie uprawnionych: osoby małoletnie i trwale niezdolne do pracy. Przyczyną nadania uprzywilejowanego statusu wskazanym grupom osób są niewątpliwie względy humanitarne i konieczność zapewnienia szczególnej ochrony tym, którzy ze względu na wiek lub stan zdrowia pozbawieni są możliwości osiągania dochodów. Ocena, czy osoba uprawniona do zachowku była w dniu otwarcia spadku trwale niezdolna do pracy w rozumieniu art. 991 § 1 k.c. powinna być dokonana z uwzględnieniem wszystkich okoliczności decydujących o możliwości osiągnięcia przez tę osobę dochodów z pracy zarobkowej. Orzeczenie o stopniu niepełnosprawności, nawet znacznym, nie jest równoznaczne z orzeczeniem niezdolności do pracy, nie może też dowodzić trwałej niezdolności do pracy.” – podkreślił Sąd Okręgowy w Łodzi w wyroku z 29 listopada 2022 r. (sygn. III Ca 1863/21).

REKLAMA

„Zgodnie bowiem z regulacją zawartą w art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (…) do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej lub wymagającą czasowej albo częściowej pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych. Z powyższego wynika, iż samo ustalenie umiarkowanego stopnia niepełnosprawności nie jest jednoznaczne z trwałą niezdolnością do pracy, natomiast powód w żaden sposób nie wykazał tej okoliczności w toku niniejszej sprawy” – uznał Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z 20 marca 2017 r., (sygn. I ACa 2389/15).

„Powódka nie dysponuje orzeczeniem o całkowitej niezdolności do pracy. Przedstawiła natomiast orzeczenia o ustaleniu znacznego stopnia niepełnosprawności. Orzeczenie stwierdzające znaczny stopień niepełnosprawności nie jest równoznaczne z orzeczeniem lekarza orzecznika organu rentowego o całkowej niezdolności do pracy. Jednak w dacie otwarcia spadku powódka miała 64 lata, co w połączeniu ze złym stanem zdrowia, będącym podstawą orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności, uprawnia do stwierdzenia, że była trwale niezdolna do pracy” – tak stwierdził Sąd Okręgowy w Łodzi w wyroku z 4 lipca 2014 r. (sygn. III Ca 187/14).

Podsumowanie

Samo istnienie określonego stopnia niepełnosprawności „automatycznie” nie uprawnia do ubiegania się o wyższy zachowek. Nie oznacza to jednak, iż osoba z niepełnosprawnością z takiego przywileju nie może skorzystać. Najważniejsze w takich sprawach jest ustalenie przez sąd faktu trwałej niezdolności do pracy. Dowodami w tego typu sprawach mogą być m.in. orzeczenia organów rentowych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Osoba z niepełnosprawnością może też za pomocą innych środków dowodowych wykazać, iż niepełnosprawność uniemożliwia jej wykonywanie jakiejkolwiek pracy, a ograniczenie to jest całkowite i trwałe.

Komplet: Fundacja rodzinna w praktyce + 108 rad, jak uniknąć błędów w sp. z o.o. i P.S.A

Zapisz się na newsletter
Najlepsze artykuły, najpoczytniejsze tematy, zmiany w prawie i porady. Skoncentrowana dawka wiadomości z różnych kategorii: prawo, księgowość, kadry, biznes, nieruchomości, pieniądze, edukacja. Zapisz się na nasz newsletter i bądź zawsze na czasie.
Zaznacz wymagane zgody
loading
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.
success

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

failure

Coś poszło nie tak

Źródło: INFOR

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

© Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A.

REKLAMA

Prawo
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Orzeczenia o niepełnosprawności w 2025 r. Jak długo są ważne? [FAQ]

Kwestia ważności niektórych orzeczeń o stopniu niepełnosprawności rodzi szereg praktycznych wątpliwości. W artykule odpowiadamy na kilka najważniejszych pytań.

Jerzyki – naturalni pogromcy komarów. Czy te ptaki mogą skutecznie chronić nas przed owadami?

Walka z uciążliwymi komarami to temat powracający każdego lata. Coraz więcej miast decyduje się na ekologiczne rozwiązania, które są zarówno skuteczne, jak i przyjazne dla środowiska. Jednym z nich jest wspieranie jerzyków – ptaków potrafiących zjeść tysiące owadów dziennie. Jak wygląda akcja rozdawania budek lęgowych dla jerzyków i dlaczego warto wziąć w niej udział?

Masz wadę wzroku i prawo jazdy? Możesz dostać areszt, 1500 zł grzywny a nawet zakaz prowadzenia pojazdów jeśli nie stosujesz się do kodu na dokumencie

Jeśli masz wadę wzroku i jeździsz samochodem sprawdź swoje prawo jazdy. Chodzi o rewers i specjalne kody. Okazuje się, że na kierowców nakładane są wysokie grzywny a nawet odbierane są uprawnienia czy stosowany jest areszt, za to, że nie stosują się do wytycznych na dokumencie uprawniającym do poruszania się samochodem czy innym pojazdem mechanicznym.

MOPS czy ZUS? Świadczenia dla osób z niepełnosprawnościami w 2025 r. [TABELA]

Jakie świadczenia dla osób z niepełnosprawnościami wypłaca Zakład Ubezpieczeń Społecznych, a które ośrodki pomocy społecznej? Prezentujemy proste zestawienie najważniejszych świadczeń w 2025 r.

REKLAMA

Renta tytoniowa – czym jest, kto może się o nią ubiegać, na jakiej podstawie prawnej?

Renta tytoniowa to pojęcie, które choć w powszechnym użyciu nie funkcjonuje, coraz częściej pojawia się w kontekście dyskusji o świadczeniach z tytułu niezdolności do pracy. Choć alkoholizm jest uznawany za jedno z najpoważniejszych uzależnień, jego konsekwencje zdrowotne nie są jedynymi powodami przyznawania rent. W artykule wyjaśniamy, czym jest renta tytoniowa, kto może się o nią ubiegać oraz na jakiej podstawie prawnej można starać się o to świadczenie.

Składka zdrowotna: 777 zł płaci pracownik a 315 zł przedsiębiorca (obaj zarabiają po 10 tys. zł miesięcznie). Czy to sprawiedliwe i zgodne z Konstytucją?

Temat składki zdrowotnej był przez kilka ostatnich lat poruszany wielokrotnie. Porównując różne poziomy wynagrodzenia (co znajdą Państwo w dalszej części artykułu) nie da się nie zauważyć, że pracownicy zatrudnieni na umowę o pracę płacą co do zasady składkę zdrowotną w wyższej wysokości niż przedsiębiorcy. W tym artykule przyjrzymy się, dlaczego tak się dzieje, czy jest to obiektywnie sprawiedliwe i czy jest to zgodne z zasadą równości wobec prawa. Bo przecież dostęp do publicznej służby zdrowia mamy taki sam. A jakość tego leczenia nie zależy od wysokości składki.

Skoro nieznajomość prawa szkodzi, to czyja to jest wina, że go nie znamy? [5 POWODÓW]

Prawo dotyka wszystkich. Tymczasem prawdziwie poznają je osoby decydujące się na studia prawnicze. Brak znajomości prawa rodzi niesprawiedliwość społeczną. Jakie są powody nieznajomości prawa? Czy możliwe są zmiany pozwalające na zrozumienie przepisów prawnych przez każdego?

Dla pracującego emeryta zachęty finansowe: zwolnienie z PIT i wyższa emerytura. Niektórzy mają limity dorabiania

ZUS informuje, że w ciągu ostatnich dziewięciu lat liczba pracujących emerytów wzrosła o 51,7 proc. Na koniec grudnia 2015 roku w Polsce było 575,4 tys. pracujących emerytów, natomiast na koniec 2024 roku ich liczba wzrosła do 872,6 tys. Nic dziwnego. Przepisy wspierają aktywność zarobkową emerytów.

REKLAMA

Rozporządzenie DORA - co to jest i kogo dotyczy? [PRZEWODNIK]

Czego dotyczy unijne rozporządzenie DORA? Wprowadza nowe pojęcia i wymagania dotyczące cyberbezpieczeństwa w sektorze finansowym. Prezentujemy przewodnik po DORA z wyjaśnieniem trudnych pojęć dla dostawców usług ICT.

Kiedy ZUS przyznaje tzw. rentę alkoholową? Niezdolność do pracy musi być spowodowana czymś więcej niż chorobą alkoholową

W orzecznictwie lekarskim nie istnieje pojęcie tzw. renty alkoholowej. Jak podkreśla Wojciech Dąbrówka, rzecznik prasowy ZUS-u, sam fakt istnienia choroby alkoholowej nie jest wystarczający do uzyskania świadczenia rentowego z tytułu niezdolności do pracy. Istotne jest stwierdzenie, że choroba alkoholowa może spowodować dodatkowe schorzenia będące powikłaniami uzależnienia, które znacznie ograniczają zdolność do pracy. Przykładami takich powikłań mogą być marskość wątroby, przewlekłe zapalenie trzustki, uszkodzenie układu nerwowego, uszkodzenie układu krążenia, a także zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania.

REKLAMA