Grono uprawnionych niezmienne
Mimo dużych zmian w strukturze dziedziczenia ustawowego (m.in. rozszerzenia grona spadkobierców o dalszych członków rodziny) grono uprawnionych do zachowku nadal jest takie samo. Uprawnionymi są:
- zstępni spadkodawcy;
- małżonek spadkodawcy;
- rodzice spadkodawcy.
Zachowek to świadczenie przysługujące ww. spadkobiercom ustawowym, w sytuacji w której spadkodawca rozdysponował cały majątek w testamencie lub za pomocą darowizn i nie wydziedziczył uprawnionych.
Co ważne, zachowek przysługuje im jedynie wtedy, jeśli dziedziczyli by z ustawy. Oznacza, to że rodzice, mogą domagać się zachowku jedynie wtedy kiedy spadkodawca nie miał zstępnych uprawnionych do dziedziczenia po nim (zstępni odsuwają od dziedziczenia wszystkich innych krewnych poza małżonkiem spadkodawcy).
Podobnie nie mają prawa do zachowku spadkobiercy - niegodni dziedziczenia, wydziedziczeni, oraz ci, którzy spadek odrzucili lub się go zrzekli (w drodze umowy ze spadkodawcą).
Zobacz również: Kiedy zachowek przysługuje przy dziedziczeniu ustawowym
Zmianie ulegnie wysokość zachowku rodziców
Jedyna odczuwalna zmiana dla zobowiązanego do wypłacenia zachowku wynika ze zmiany sposobu w jaki dziedziczą rodzice spadkodawcy. Wcześniej rodzice dziedziczyli w zbiegu z małżonkiem i rodzeństwem spadkodawcy, a ich udział wynosił w sumie zaledwie 1/4 spadku. W sytuacji, w której dziedziczyli jedynie z rodzeństwem spadkodawcy – ich łączny udział wynosił 1/2 spadku (każde z nich dziedziczyło po 1/4).
Obecnie, rodzice dziedziczą jedynie w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy lub sami (jeśli małżonka nie było). Rodzeństwo spadkodawcy wchodzi dopiero w miejsce zmarłego rodzica.
Z uwagi na to, że wysokość zachowku to (co do zasady) 1/2 tego co przypadało danemu spadkodawcy zmiana może być dotkliwa.
Zmarły Jan C. nie pozostawił zstępnych ani małżonka – żyje oboje jego rodziców i 3 rodzeństwa. Jan pozostawił jednak testament, w którym pominął całą rodzinę na rzecz swojej partnerki Zofii J.
1. Pod rządami starych przepisów wysokość zachowku dla każdego z rodziców wyniosła by : 1/2 x 1/4= 1/8 wartości spadku – łącznie 1/4 wartości spadku.
2. Pod rządami nowych przepisów (zgodnie z którymi rodzice dziedziczą w takiej sytuacji sami) zachowek dla każdego z rodziców wyniesie 1/2 x 1x2 = 1/4 wartości spadku. Łącznie, wysokość wypłaconego zachowku wyniesie 1/2 wartości całego spadku.
Jeśli uprawniony do zachowku jest trwale niezdolny do pracy wysokość zachowku wynosi 2/3 udziału.
Jak widać z przykładu wartość zachowku może w tej sytuacji wzrosnąć dwukrotnie w porównaniu do starych przepisów.
Jakich zachowków dotyczą nowe przepisy
Nowe przepisy mają zastosowanie do spadków otwartych od 28 czerwca 2009r. Oznacza to, objęte są nimi jedynie roszczenia o zachowek z tytułu takiego spadku. Nie można więc rozszerzać swoich uprawnień z tytułu zachowku – odnośnie spadków otwartych przed tą datą – niezależnie od terminu przeprowadzenia postępowania spadkowego.
Zobacz serwis: Zachowek i dział spadku