Niemiecki kodeks cywilny inaczej jak polski kodeks cywilny nie używa pojęcia wydziedziczenia w przypadku pozbawienia zachowku. W Niemczech bardzo rozpowszechniony jest wspólny testament małżonków, tzw. Berliner Testament albo umowa spadkowa, w których małżonkowie ustanawiają się wzajemnie jako jedynych spadkobierców na wypadek zgonu jednego z nich. Powoduje to wydziedziczenie wszystkich innych spadkobierców ustawowych.
Ograniczenie swobody testowania potwierdził Związkowy Sąd Konstytucyjny (Bundesverfassungsgericht, Az.: 1 BvR 1644/00 i 1 BvR 188/03). Sąd ten uznał, że niezbywalne i niezależne od potrzeb materialnych prawo dzieci do udziału w spadku jest gwarantowane przez art. 14 ust 2 zd. 1 (prawo dziedziczenia) w związku z art. 6 ust. 1 (ochrona małżeństwa i rodziny) niemieckiej Konstytucji, a więc nie tylko zgodne z konstytucją.
Pozbawienie prawa do zachowku osób najbliższych
Spadkodawca może tylko w wyjątkowych przypadkach pozbawić zachowku dzieci, małżonka albo rodziców. § 2333 BGB ust. 1 (niem. kodeks cywilny) przewiduje, że spadkodawca może pozbawić zstępnego ( dziecka) zachowku jeżeli on:
- czyha na życie spadkodawcy, jego dziecka albo najbliższej mu osoby,
- popełnił zbrodnię albo umyślne ciężkie przestępstwo przeciwko powyżej wymienionym osobom,
- z zamiarem złej woli uchylał się od płacenia ustawowych alimentów dla spadkodawcy,
- został prawomocnie skazany z powodu umyślnego popełnienia czynu karalnego na przynajmniej jeden rok więzienia bez warunkowego zawieszenia. Popełnienie tego czynu powoduje, że udział w spadku dziecka nie jest dla spadkodawcy do zaakceptowania.
Dotyczy to też przypadku prawomocnego zarządzenia umieszczenia zstępnego w zakładzie psychiatrycznym albo w zakładzie odwykowym za popełnienie ciężkiego umyślnego czynu karalnego. § 2333 ust. 2 BGB stanowi, że powyższy ustęp przepisu stosuje się do zachowku dla rodziców i małżonka.
Powyższe przyczyny są uregulowane wyczerpująco, co oznacza że nie mogą one być rozszerzone albo stosowane analogicznie do innych podobnych przypadków, a więc pozbawienie zachowku w innych przypadkach nie jest prawnie dopuszczalne.
Zobacz również: Zachowek - ile komu się należy i jak go uzyskać?
W jaki sposób można pozbawić prawa do zachowku?
Spadkodawca może pozbawić spadkobiercę zachowku tylko w rozporządzeniu na wypadek śmierci (testament albo umowa spadkowa) z podaniem przyczyn istniejących w chwili sporządzania testamentu. Pozbawienie spadkobiercy prawa do zachowku powoduje, że jego dziecko albo dzieci (zstępni) nabywają prawa do zachowku.
Z dniem dnia 1.01.2010 r. zmodernizowane zostały reguły dopuszczające pozbawienia prawa do zachowku. Pomimo tej modernizacji niezmienione jednak zostało pojęcie „czyhanie na życie…”, które nie jest znane nawet prawu karnemu. Związkowy Sąd Konstytucyjny określił to pojęcie jako czyn uprawionego do zachowku, przez który zamierza on doprowadzić do zgonu spadkodawcy i innych chronionych przez ten przepis osób, przy czym nie chodzi tutaj o zawinienie w sensie prawa karnego. Ma to ten skutek, że chory psychicznie, który z „naturalnym” zamiarem dąży do spowodowania zgonu spadkodawcy może być pozbawiony prawa do zachowku (Bundesverfassungsgericht, AZ.: 1 BvR 1644/00).
Dotyczy to też usiłowania i pomocy. Wystarczające jest też na podstawie orzecznictwa same przygotowanie. Czynny żal w myśl prawa karnego nie powoduje ustania przyczyny do pozbawienia prawa do zachowku.
Zgodnie z § 2337 BGB prawo do pozbawienia zachowku wygasa przez przebaczenie. Odpowiednie postanowienie, w którym spadkodawca zarządził pozbawienie praw do zachowku staje się nieskuteczne.
Zobacz też: Przedawnienie roszczenia o zachowek