Nieważność testamentu

Błędy formalne

1. Testament nie spisany własnoręcznie

Testament holograficzny (własnoręczny) musi być spisany w całości przez spadkodawcę. Oznacza to, że nie może być spisany np. na komputerze i tylko podpisany. Podobnie nie może być podyktowany innej osobie i następnie podpisany (nie licząc testamentu notarialnego i allograficznego)

2. Brak podpisu na testamencie odręcznym

Nie podpisanie testamentu zwykłego – powoduje jego nieważność. Podpis jest niezbędny do złożenia oświadczenia woli w formie pisemnej.

3. Uzależnienie spadkobrania od warunku lub terminu

Jeśli spadkobierca uzależni przyznanie komuś spadku z zastrzeżeniem warunku, lub terminu – warunek ten jest pomijany. Nie dotyczy to jednak sytuacji, w których wiadomo jest, że spadkobierca nie dokonałby takiego rozporządzenia, jeśli wiedziałby, że jest nieważne.

4. Testament wspólny

Wspólne oświadczenie dwóch osób (np. małżonków) co do majątku wspólnego jest nieważne. Testament może dotyczyć jedynie oświadczenia jednej osoby. Testamenty powinny być sporządzone na oddzielnych kartkach.

5. Wygaśnięcie testamentów szczególnych

Testamenty szczególny (ustny, podróżny i wojskowy) tracą swoją ważność w ciągu pół roku od ustania warunków umożliwiających spisanie zwykłego testamentu.

Porównaj: Jakie są rodzaje testamentów.

6. Brak daty:

Jeśli spadkodawca sporządził kilka testamentów, a z ich treści nie można wywnioskować ich wzajemnych relacji czasowych – testament może być uznany za nieważny.

7. Złe osoby świadków

W przypadku testamentów: allograficznych, ustnego, podróżnego i wojskowego, niezbędna jest obecność świadków. Wobec nich istnieje kilka ograniczeń.

Bezwzględnie nie może być świadkiem:

• kto nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych
  • tj. osoba niepełnoletnia, lub ubezwłasnowolniona częściowo, lub zupełnie.
• niewidomy, głuchy lub niemy;
• kto nie może czytać i pisać;
• kto nie włada językiem, w którym spadkodawca sporządza testament;
• skazany prawomocnie wyrokiem sądowym za fałszywe zeznania.

Jeśli te osoby będą świadkami – testament będzie nieważny- niezależnie od okoliczności.

Względnie nie może być świadkiem:

• - osoba dla której została przewidziana w testamencie jakakolwiek korzyść
• - małżonek tej osoby, jej krewni lub powinowaci pierwszego i drugiego stopnia oraz osoby pozostające z nią w stosunku przysposobienia.

Jeżeli testament przewiduje dla świadka jakąś korzyść, lub przewiduje korzyść dla osoby wskazanej w punkcie drugim – nieważne jest wyłącznie to rozporządzenie.

Jeśli z treści testamentu wynika, że spadkodawca nie sporządziłby testamentu – bez przysporzenia dla ww. osób – cały testament jest nieważny.

Nieważność związana z osobą spadkodawcy

Nie każda osoba może sporządzić testament.

Wobec spadkodawcy wymagane jest posiadanie „pełnej zdolności do czynności prawnych”.

Przymiot ten przysługuje jedynie:

• pełnoletnim
• i nieubezwłasnowolnionym osobom.

Co więcej- testamentu nie można sporządzić w imieniu innej osoby :

• nie mogą sporządzić testamentu rodzice i opiekunowie prawni
• nie mogą sporządzić testamentu osoby posiadające pełnomocnictwo (choćby i notarialne).

Nieważność związana z wadami oświadczenia woli spadkodawcy.

Sporządzenie testamentu jest oświadczeniem woli spadkodawcy – jest to instytucja znana prawu cywilnemu. Dla odniesienie skutków prawnych oświadczenie musi być pozbawione wad. Prawo spadkowe przewiduje następujące wady oświadczenia woli spadkodawcy:

1. Sporządzenie w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli;

• Oznacza to sytuacje, w której dana osoba, mimo iż posiada pełną zdolność do czynności prawnych (jest pełnoletnia, nieubezwłasnowolniona) - z racji stanu emocjonalnego/psychicznego nie jest w stanie podjąć logicznej decyzji. Może to wynikać:
  • Z choroby psychicznej (psychozy, schizofrenia, ciężka depresja)
  • Choroby fizycznej (wylew, choroba Alzhaimera )
  • Nałogów (alkoholowych, narkotycznych)
• Stanu wyłączającego świadomość nie można generalizować- skutecznym będzie oświadczenie woli sporządzone przez osobę chorą – w okresie remisji.
  • (z łac. Lucida intervalla – „jasna przerwa” – przebłysk świadomości – instytucja znana już prawu rzymskiemu).

2. Sporządzenie pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu tej treści.

• Oznacza to takie sytuacje, w których spadkodawca popełnia błąd co do oceny prawa , lub faktów. Musi on dotyczyć rzeczy, która zadecydowała o sporządzeniu testamentu w takim charakterze:
• Przykład :
  • Błąd faktyczny – spadkodawca jest przekonany o tym, że jego przyjaciel żyje w niedostatku – tak go o tym informował. Aby mu pomóc – przekazał mu 10.000 zł ze swojego spadku. Tymczasem zapisobiorca oszukiwał spadkodawcę o stanie swojego majątku. Jeśli spadkobiercy uzyskają taką wiedzę – mogą próbować obalić testament.

3. Sporządził testament w wyniku groźby.

• Groźba nie musi być groźbą bezprawną w rozumieniu przepisów kodeksu karnego.
• Groźba musi realnie wpływać na spadkodawcę, może dotyczyć:
  • Zdrowia i życia jego, lub jego krewnych i bliskich
  • Sytuacji materialnej
  • Opublikowania upokarzających informacji o nim, lub osobach mu bliskich.
• Groźba musi być związana z obietnicą jej nie spełnienia, po sporządzeniu testamentu.
• Przykład:
  • Jan C. groził Janowi Kowalskiemu, iż jeśli nie uczyni go spadkobiercą, zabije jego syna.
  • Jan C. groził Janowi Kowalskiemu, iż jeśli nie uczyni go spadkobiercą, lub nie przepisze mu części majątku – opublikuje informacje dotyczące przekrętu finansowego jego syna.
• Groźba jest podwójnie regulowana – osoba grożąca spadkodawcy jest uznawana za niegodną dziedziczenia.

Posumowanie:

Jak widać sporządzenie testamentu może być trudniejsze niż się wydaje. Testament , pomimo tzw. „życzliwej wykładni” (sąd ma za zadanie, tak interpretować treść testamentu, aby można było wykonać jak najwięcej jego treści – dotyczy to jednak tylko zawartości „merytorycznej”)- ma wiele rygorów formalnych- których należy bezwzględnie przestrzegać.

Zobacz serwis: Testament