Ministerstwo Sprawiedliwości pracuje nad ważnymi zmianami w prawie spadkowym. Mają one odpowiadać aktualnym potrzebom społecznym. Od kiedy nowe przepisy miałyby wejść w życie i co zakładają?
- Jakie zmiany w prawie spadkowym?
- Nowy typ testamentu – testament ustny audiowizualny
- Testamenty ustne bardziej rygorystyczne
- Więcej osób bez możliwość bycia świadkiem testamentu ustnego
- Pozostałe zmiany
Jakie zmiany w prawie spadkowym?
Projekt nowelizacji Kodeksu cywilnego został skierowany do konsultacji społecznych.
Ustawa ma wejść w życie po upływie miesiąca od dnia ogłoszenia. Do testamentów sporządzonych przed tym dniem będą miały zastosowanie przepisy „stare”.
Nowy typ testamentu – testament ustny audiowizualny
Jedna z najważniejszych dotyczy wprowadzenia testamentu ustnego audiowizualnego. Testament taki ma być utrwalony za pomocą urządzenia rejestrującego obraz i dźwięk na trwałym nośniku informacji, „Większa liczba sposobów sporządzenia testamentów ułatwi testatorowi rozrządzenie własnym majątkiem na wypadek jego śmierci. Jednocześnie ryzyko sfałszowania tego typu testamentów, na przykład za pomocą sztucznej inteligencji, sprawia, że testament ustny audiowizualny nie będzie zaliczany do formy zwykłej, a szczególnej (podobnie jak testament ustny sporządzany z udziałem świadków). Sąd zbada stan świadomości i swobody testatora w chwili testowania” – podano w uzasadnieniu do projektu.
W swoim oświadczeniu spadkodawca powinien podać miejsce i datę sporządzenia testamentu. Co istotne, nie będzie koniczna obecność świadków. Taki testament trzeba będzie dostarczyć do sądu w terminie miesiąca od jego sporządzenia lub 3 miesięcy od chwili śmierci spadkodawcy.
Testamenty ustne bardziej rygorystyczne
Zmienić się mają również wymogi dla testamentów ustnych. Aktualnie spadkodawca może oświadczyć ostatnią wolę ustnie przy jednoczesnej obecności co najmniej trzech świadków, jeżeli istnieje obawa rychłej śmierci spadkodawcy albo jeżeli wskutek szczególnych okoliczności zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione.
Po zmianach do sporządzenia testamentu nie wystarczy samo istnienie samej obawy rychłej śmierci spadkodawcy albo samo istnienie szczególnych okoliczności, wskutek których zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione. Przesłanki te zostaną połączone, dodatkowo będą musiały nastąpić nagle.
Spadkodawca będzie zatem mógł oświadczyć ostatnią wolę ustnie przy jednoczesnej obecności co najmniej trzech świadków, jeżeli wskutek szczególnych i nagłych okoliczności, uzasadniających obawę rychłej śmierci spadkodawcy, zachowanie zwykłej formy testamentu będzie niemożliwe lub nadmiernie utrudnione.
Ponadto, skrócony zostanie czas, w którym możliwe będzie spisanie treści oświadczenia testatora.
Więcej osób bez możliwość bycia świadkiem testamentu ustnego
Aktualnie świadkiem przy sporządzaniu testamentu nie może być osoba, dla której w testamencie została przewidziana jakakolwiek korzyść. Nie mogą być również świadkami: małżonek tej osoby, jej krewni lub powinowaci pierwszego i drugiego stopnia oraz osoby pozostające z nią w stosunku przysposobienia.
Po zmianach świadkami nie będą mogły być też osoby pozostające we wspólnym pożyciu z osobą, dla której w testamencie przewidziana została korzyść. Krąg krewnych i powinowatych obejmie osoby aż do czwartego stopnia.
Świadkiem nie będzie mogła być również osoba uprawniona do reprezentacji osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niebędącej osobą prawną, której ustawa przyznaje zdolność prawną, a także wspólnik lub akcjonariusz tej osoby prawnej lub jednostki, dla której przewidziano w testamencie jakąkolwiek korzyść.
Pozostałe zmiany
Projekt dotyczy też likwidacji testamentu podróżnego, wprowadza nowe rozwiązania dla testamentów wojskowych, a także ma przeciwdziałać problemowi tzw. podwójnych postanowień spadkowych.
Projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz ustawy – Kodeks postępowania cywilnego (etap legislacyjny: konsultacje publiczne);
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (j. t. Dz. U. z 2023 r., poz. 1610; ost. zm. Dz. U. z 2024 r., poz. 653).