Testament ustny to sposób wyrażenia ostatniej woli, z którego można skorzystać w szczególnych sytuacjach, w których sporządzenie testamentu zwykłego nie jest możliwe. Testament ustny stosuje się zwłaszcza wtedy, gdy spadkobierca obawia się rychłej śmierci. Co mówią przepisy, które regulują testament ustny, obowiązujące w 2024 r.? Wyjaśniamy.
- Jak sporządzić testament ustny
- Kiedy można sporządzić testament ustny
- Testament ustny wymaga stwierdzenia treści
- Testament ustny można stwierdzić przed sądem
Testament ustny sporządza się w ten sposób, że spadkodawca oświadcza swoją ostatnią wolę ustnie w obecności świadków. Przepisy Kodeksu cywilnego dotyczące testamentu ustnego nie zmieniły się w 2024 r., chociaż w poprzednim roku rząd przygotowywał nowelizację Kodeksu w tym zakresie. Prace legislacyjne nad projektem jednak nie zostały zakończone.
Jak sporządzić testament ustny
Testament ustny uznaje się za sporządzony w momencie, kiedy spadkodawca wypowie w obecności świadków swoją ostatnią wolę. Aby testament ustny był ważny ustawa wymaga, by:
- świadków było co najmniej trzech oraz
- świadkowie byli obecni jednocześnie, kiedy spadkodawca składa swoje oświadczenie.
Jeżeli nie dochowany zostanie choćby jeden z powyższych wymogów testament ustny będzie nieważny.
Świadkowie mają prawo zadawania spadkodawcy pytań, zmierzających do właściwego zrozumienia jego ostatniej woli. Dopuszczalne jest także zwracanie spadkodawcy przez świadków uwagi na nieskuteczność lub niedopuszczalność określonego rozrządzenia testamentowego.
Nieważny będzie natomiast testament ustny sporządzony w ten sposób, że spadkodawca przyjmie (poprzez potakiwanie) podsuniętą, zaproponowaną lub odczytaną przez inną osobę (świadka albo osobę trzecią) treść rozrządzenia testamentowego.
Kiedy można sporządzić testament ustny
Spadkodawca może sporządzić testament ustny w dwóch sytuacjach:
Po pierwsze – testament ustny może być sporządzony, jeżeli istnieje obawa rychłej śmierci spadkodawcy.
Po drugie – testament ustny można sporządzić, jeżeli wskutek szczególnych okoliczności zachowanie zwykłej formy testamentu (patrz ramka poniżej) jest niemożliwe lub bardzo utrudnione.
- testament pisemny (własnoręczny, holograficzny) – spisany przez spadkodawcę w całości pismem ręcznym, podpisany i opatrzony datą,
- testament notarialny – sporządzony w formie aktu notarialnego,
- testament allograficzny (urzędowy, administracyjny) – sporządzany w ten sposób, że spadkodawca oświadcza ostatnią wolę ustnie wobec urzędnika.
Testament ustny wymaga stwierdzenia treści
Żeby testament ustny mógł wywrzeć skutki prawne jego treść musi zostać stwierdzona. Stwierdzenie treści testamentu ustnego może nastąpić w dwojaki sposób:
- poprzez spisanie oświadczenia spadkodawcy albo
- przez sąd.
Oświadczenie spadkodawcy może spisać:
- jeden ze świadków albo
- osoba trzecia (tzn. ktoś, kto nie był świadkiem testamentu ustnego).
Obok treści oświadczenia spadkodawcy pismo musi zawierać miejsce i datę tego oświadczenia oraz miejsce i datę sporządzenia pisma. Pismo to muszą podpisać spadkodawca i dwaj świadkowie albo wszyscy świadkowie. Treść testamentu ustnego można stwierdzić w ten sposób w ciągu jednego roku od złożenia oświadczenia spadkodawcy.
Pismo zawierające treść oświadczenia spadkodawcy nie jest testamentem. Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego takie pismo uznaje się za dokument prywatny, który stanowi dowód, że spadkodawca złożył oświadczenie woli o treści podanej w tym piśmie.
Testament ustny można stwierdzić przed sądem
W przypadku, gdy treść testamentu ustnego nie została stwierdzona w opisany powyżej sposób, można ją stwierdzić przed sądem. By sąd mógł stwierdzić treść testamentu ustnego, świadkowie obecni przy wyrażeniu ostatniej woli przez spadkodawcę muszą złożyć zgodne zeznania. Wymóg zgodności zeznań dotyczy jedynie samej treści testamentu ustnego. Rozbieżności zeznania świadków odnoszące się do innych okoliczności, np. stanu zdrowia testatora, nie prowadzą jako takie do bezskuteczności testamentu.
Przepisy dopuszczają przy tym, że jeżeli przesłuchanie jednego ze świadków nie jest możliwe lub napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody, sąd może poprzestać na zgodnych zeznaniach dwóch świadków.
Stwierdzenie treści testamentu ustnego przed sądem może nastąpić w ciągu sześciu miesięcy od dnia otwarcia spadku (czyli śmierci spadkodawcy).