Zapis jest instytucją prawa spadkowego, która daje spadkodawcy możliwość, dokonania takiego rozrządzenia testamentowego, aby dana osoba otrzymała na tej podstawie określoną korzyść majątkową nie stając się przez to spadkobiercą.
Skutkiem prawnym ustanowienia zapisu jest powstanie w chwili otwarcia spadku stosunku zobowiązaniowego pomiędzy spadkobiercą lub zapisobiercą obciążonym zapisem a zapisobiercą.
Przy zapisie nie występuje sukcesja uniwersalna. Zapisobierca zatem nie ponosi odpowiedzialności za długi spadkowe.
Kto może być zapisobiercą?
Spadkodawca może ustanowić zapisobiercą dowolną osobę fizyczną lub prawną. Skuteczność tego ustanowienia jednak będzie uzależniona od tego, czy zapisobierca ma zdolność dziedziczenia.
Przedmiot zapisu
Przedmiotem zapisu może być każde świadczenie o charakterze majątkowym, polegające zarówno na działaniu, jak i na zaniechaniu ( tak E. Skowrońska- Bocian, Prawo Spadkowe, Warszwa 2009, Wydanie 6).
Przedmiotem zapisu może być prawo dożywotniego użytkowania ułamkowej części nieruchomości wyczerpującej cały spadek (tak orz. SN z 9 września 1997 r., I CKN 244/97, niepubl.), w którym wskazuje się, że istnienie takiego zapisu nie ma wpływu na wydzielenie sched spadkowych.
Wykonanie zapisu i odpowiedzialność za jego niewykonanie
Obowiązek wykonania zapisu jest długiem spadkowym. Obciążony zapisem nie może uchylić się od obowiązku jego wykonania, powołując się na okoliczność, że wartość niedającego się podzielić przedmiotu zapisu przekracza granice jego odpowiedzialności. Takie stanowisko wynika z uchwały SN z 31 stycznia 2001 r., III CZP 50/2000, Lexpolonica nr 348651 (OSP 2001, nr 10, poz. 139 z aprobującą glosą E. Niezbeckiej).
Roszczenie o wykonanie zapisu powstaje z chwilą otwarcia spadku. Staje się wymagalne w braku odmiennej woli spadkodawcy niezwłocznie po ogłoszeniu testamentu.
W razie niewykonania lub nienależytego wykonania zapisu obciążony ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą na zasadach ogólnych (art. 471 KC.).
Przedawnienie
Przedawnienie roszczenia z tytułu zapisu następuje z upływem lat pięciu od dnia wymagalności zapisu.