W polskim prawie spadkowym uregulowane są dwie instytucje, z którymi każdy spadkodawca winien się zapoznać, aby świadomie podejmować decyzje majątkowe na wypadek śmierci. Pierwsza z nich, o której warto pamiętać to wydziedziczenie.
Zobacz również: Postępowanie spadkowe - vademecum
Wydziedziczenie syna
Wydziedziczenie to instytucja, która w skutkach powoduje, iż uprawniony do zachowku (zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni - dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach - połowa wartości tego udziału, przy czym jest to określone roszczenie pieniężne art. 991 § 1 kc), zachowku nie otrzyma.
Spadkodawcą jest ojciec mający dwóch dorosłych zdrowych synów. Jednemu z nich w formie testamentu zapisał cały swój majątek. Drugi syn został całkowicie w testamencie pominięty. Co do zasady przysługiwać mu będzie roszczenie pieniężne (zachowek) od drugiego brata równy 1/4 wartości spadku (1/2 taki udział miałby, gdyby testamentu nie było i w grę wchodziło dziedziczenie ustawowe x 1/2 art. 991 § 1kc ). Chcąc pozbawić drugiego syna zachowku ojciec w naszym przykładzie może wydziedziczyć syna a więc pozbawić go prawa do zachowku. Aby to skutecznie uczynić winien to zrobić w ważnym testamencie (najpewniej jest uczynić testament w formie aktu notarialnego).
Przesłanki wydziedziczenia
Przyczyny wydziedziczenia jasno określa art. 1008 kc, który stanowi, iż uprawniony do zachowku zostaje jego pozbawiony, jeżeli:
- wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego;
- dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci;
- uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.
Przyczyny wydziedziczenia w testamencie
Przyczyna wydziedziczenia musi być prawdziwa (tę kwestię będzie badał sąd w sprawie o zachowek) oraz musi wyraźnie wynikać z testamentu.
Przyczyna musi zostać wskazana w taki sposób, aby przynajmniej w drodze wykładni można było ustalić, która z przyczyn wymienionych w art. 1008 wystąpiła w konkretnym przypadku. Podstawę wydziedziczenia może stanowić jedynie przyczyna przewidziana ustawą (tak też wyrok SN z 23 czerwca 1998 r., III CKN 561/97). Jak wynika z orzeczeń sądów powszechnych oraz SN nie wystarczy samo powołanie się na literalne brzmienie art. 1008 kc. Należy opisowo wskazać na czym ta przyczyna w konkretny przypadku polega.
Wydziedziczam mojego syna Artura Kwiatkowskiego urodzonego 10.02.1983 roku w Warszawie, PESEL 8302109803, gdyż nie dopełnia on względem mnie obowiązków rodzinnych tj. od roku 2008 nie interesuje się moim stanem zdrowia, nie pomaga mi w żaden sposób, nie utrzymuje żadnych kontaktów ze mną pomimo wielokrotnych prób nawiązania ich z mojej strony. Przy czym w dużej mierze wynika to stąd, iż mój syn jest alkoholikiem a pod wpływem alkoholu przed rokiem 2008 dopuszczał się wobec mnie rękoczynów.
Warto zwrócić uwagę, iż przyczyny wydziedziczenia muszą mieć charakter uporczywy. Jednorazowe zachowanie czy krótkotrwałe stany nie stanowią przyczyny wydziedziczenia. Na koniec wypada dodać, iż przebaczenie niweczy skutki wydziedziczenia (art. 1010 § 1 kc).
Polecamy serwis: Sprawy spadkowe