Odrzucenie spadku pozwala spadkobiercy zdecydować o tym, czy będzie dziedziczyć, czy też nie. W jaki sposób można spadek odrzucić? Jakie są skutki prawne odrzucenia spadku?
- Co może zrobić spadkobierca
- Co to jest odrzucenie spadku
- Kiedy można odrzucić spadek
- Gdzie można odrzucić spadek
- Co powinno zawierać oświadczenie o odrzuceniu spadku
- Czy można odrzucić spadek warunkowo
- Czy Skarb Państwa lub gmina może odrzucić spadek
Spadkobiercy nabywają spadek z chwilą otwarcia spadku, czyli z chwilą śmierci spadkodawcy. Nie jest to jednak nabycie definitywne, ponieważ zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego spadkobierca może spadek odrzucić.
Co może zrobić spadkobierca
Spadkobierca ma do wyboru trzy możliwości. Może:
- przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste), albo
- przyjąć spadek z ograniczeniem odpowiedzialności za długi do wartości ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza), albo
- spadek odrzucić, wyłączając tym samym samego siebie od dziedziczenia oraz od odpowiedzialności za długi.
Tu zajmiemy się odrzuceniem spadku.
Co to jest odrzucenie spadku
Spadkobierca, który spadek odrzucił, zostaje wyłączony od dziedziczenia, tak jakby nie dożył otwarcia spadku. Traci więc wszystkie prawa i zostaje zwolniony z wszelkich długów, które nabył i którymi był obciążony od chwili otwarcia spadku (tj. śmierci spadkodawcy).
W przypadku dziedziczenia ustawowego, jeśli spadek odrzucił spadkobierca będący:
- jedynym zstępnym spadkodawcy – spadek dziedziczą spadkobiercy powołani z ustawy w następnej kolejności,
- dzieckiem spadkodawcy mającym zstępnych – udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych (zasadę tę stosuje się odpowiednio do dalszych zstępnych),
- jednym z rodziców spadkodawcy – udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada rodzeństwu spadkodawcy w częściach równych,
- jednym z rodzeństwa spadkodawcy mającym zstępnych – udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym, a podział tego udziału następuje według zasad, które dotyczą podziału między dalszych zstępnych spadkodawcy,
- jednym z dziadków spadkodawcy mającym zstępnych – udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym, a podział tego udziału następuje według zasad, które dotyczą podziału spadku między zstępnych spadkodawcy,
- jednym z dziadków niemającym zstępnych – udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada pozostałym dziadkom w częściach równych.
W przypadku dziedziczenia testamentowego, jeśli spadek odrzucił jeden z (co najmniej dwóch) spadkobierców powołanych testamentem, przeznaczony dla niego udział – w braku odmiennej woli spadkodawcy – przypada pozostałym spadkobiercom testamentowym w stosunku do przypadających im udziałów. Określa się to mianem przyrost.
Odmienna wola spadkodawcy może polegać na tym, że:
- powoła spadkobiercę podstawionego; zajmuje on miejsce spadkobiercy, który nie chce (bo spadek odrzucił) lub nie może (bo nie dożył otwarcia spadku) dziedziczyć albo
- wyłączy przyrost – wówczas następuje dziedziczenie ustawowe udziału przeznaczonego dla spadkobiercy, który nie chce lub nie może dziedziczyć.
Jeżeli spadek odrzucą wszyscy spadkobiercy testamentowi (w szczególności – jedyny spadkobierca powołany testamentem), następuje dziedziczenie ustawowe.
Kiedy można odrzucić spadek
Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu 6 miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania.
Brak oświadczenia spadkobiercy w powyższym terminie jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza.
Jeżeli przed upływem terminu do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku spadkobierca zmarł nie złożywszy takiego oświadczenia, oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone przez jego spadkobierców. Termin do złożenia tego oświadczenia nie może się skończyć wcześniej aniżeli termin do złożenia oświadczenia co do spadku po zmarłym spadkobiercy.
Rozwiąż nasz quiz i sprawdź, co wiesz o testamentach!
ShutterStock
Gdzie można odrzucić spadek
Oświadczenie o przyjęciu albo odrzuceniu spadku może być złożone:
- przed notariuszem,
- w sądzie rejonowym, w którego okręgu znajduje się miejsce zamieszkania lub pobytu składającego oświadczenie, lub
- w sądzie spadku w toku postępowania o stwierdzenie praw do spadku.
Do czynności w postępowaniu spadkowym, które należą do zakresu działania sądów, wyłącznie właściwy jest sąd spadku, którym jest:
- sąd ostatniego miejsca zwykłego pobytu spadkodawcy, albo
- sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część – jeżeli miejsca zwykłego pobytu w Polsce spadkodawcy nie da się ustalić, albo
- sąd rejonowy dla m.st. Warszawy – w braku powyższych podstaw.
Sprawy o stwierdzenie nabycia spadku należą do postępowania nieprocesowego. Rozpoznają je sądy rejonowe.
Przed notariuszem można złożyć oświadczenie o przyjęciu albo o odrzuceniu spadku:
- jako odrębne oświadczenie w formie aktu notarialnego,
- jako oświadczenie złożone do protokołu dziedziczenia.
Jeżeli od dnia otwarcia spadku nie upłynęło 6 miesięcy, w protokole dziedziczenia należy zamieścić oświadczenia spadkobierców o przyjęciu albo o odrzuceniu spadku, chyba że oświadczenia tej treści zostały już przez spadkobierców uprzednio złożone. W takim przypadku należy zamieścić wzmiankę o dacie, miejscu i treści złożonych przez poszczególnych spadkobierców oświadczeń. Przepisy te stosuje się także do oświadczeń osób, na których rzecz spadkodawca uczynił zapisy windykacyjne.
Co powinno zawierać oświadczenie o odrzuceniu spadku
Oświadczenie o odrzuceniu spadku powinno zawierać:
- imię i nazwisko spadkodawcy, datę i miejsce jego śmierci oraz miejsce jego ostatniego zamieszkania;
- tytuł powołania do spadku;
- treść złożonego oświadczenia – tzn. odrzucenie spadku.
Przyjęcie lub odrzucenie udziału spadkowego przypadającego spadkobiercy z tytułu podstawienia może nastąpić niezależnie od przyjęcia lub odrzucenia udziału spadkowego, który temu spadkobiercy przypada z innego tytułu. Spadkobierca może odrzucić udział spadkowy przypadający mu z tytułu przyrostu, a przyjąć udział przypadający mu jako spadkobiercy powołanemu. Poza wypadkami powyższymi spadkobierca nie może spadku częściowo przyjąć, a częściowo odrzucić.
Spadkobierca powołany do spadku zarówno z mocy testamentu, jak i z mocy ustawy może spadek odrzucić jako spadkobierca testamentowy, a przyjąć spadek jako spadkobierca ustawowy.
Oświadczenie powinno również zawierać wymienienie wszelkich wiadomych składającemu oświadczenie osób należących do kręgu spadkobierców ustawowych, jak również wszelkich testamentów, chociażby składający oświadczenie uważał je za nieważne, oraz danych dotyczących treści i miejsca przechowania testamentów.
Przy oświadczeniu należy złożyć wypis aktu zgonu spadkodawcy albo prawomocne orzeczenie sądowe o uznaniu za zmarłego lub o stwierdzeniu zgonu, jeżeli dowody te nie zostały już poprzednio złożone.
Czy można odrzucić spadek warunkowo
Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku złożone pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu jest nieważne.
Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku nie może być odwołane.
Czy Skarb Państwa lub gmina może odrzucić spadek
Skarb Państwa ani gmina nie mogą odrzucić spadku, który im przypadł z mocy ustawy.
Skarb Państwa ani gmina nie składają oświadczenia o przyjęciu spadku, a spadek uważa się za przyjęty z dobrodziejstwem inwentarza.
U notariusza
Maksymalna stawka taksy notarialnej wynosi za sporządzenie aktu notarialnego dokumentującego oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku – 50 złotych.
W sądzie
Od wniosku o odebranie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku pobiera się opłatę stałą w kwocie 100 złotych.