Spadkobiercy w obliczu takiego długu pozostawionego przez spadkodawcę mogą zachować się trojako: albo odrzucić spadek albo przyjąć spadek wprost bądź też przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza.
Termin na złożenie każdego z powyższych oświadczeń to 6 miesięcy od dnia zgonu spadkodawcy lub od daty dowiedzenia się o tytule dziedziczenia.
Najczęściej jest tak, że z datą śmierci spadkobiercy już wiedzą, że są spadkobiercami z racji dziedziczenia ustawowego, gdy chodzi o najbliższą rodzinę. Ale bywa tak, że spadkodawca pozostawia testament i nie powiadamia o nim zainteresowanego, który dowiaduje się o powołaniu go spadkobiercą w momencie ujawnienia testamentu, tzn. skutecznie z momentem otwarcia i ogłoszenia testamentu.
Jeśli spadkobierca nie chce płacić długów spadkowych, po prostu odrzuca spadek. Spadkobierca ustawowy musi pamiętać o tym, że gdy on odrzuci spadek, a ma zstępnych, to on jest traktowany jak gdyby nie dożył otwarcia spadku, a wtedy do dziedziczenia dochodzą jego zstępni.
Zasadą jest, że spadkobierca odrzucający spadek traktowany jest tak, jakby nie dożył otwarcia spadku, a wówczas wierzyciel poszukuje kolejnych spadkobierców, w myśl przepisów art. 931 – 936 kodeksu cywilnego.
Zobacz również: Odpowiedzialność za długi spadkowe
Jeśli spadkobierca przyjmie spadek wprost, to spłaca kredyt nie tylko z odziedziczonych aktywów spadku, ale również ze swego majątku, jeśli aktywów spadku nie wystarczy na spłatę. Ten sam skutek wystąpi, jeśli spadkobierca nie złoży żadnego oświadczenia w przedmiocie przyjęcia lub odrzucenia spadku, a upłynie wspomniane 6 miesięcy.
Trzecia możliwość to złożenie w zakreślonym 6-miesięcznym terminie oświadczenia w przedmiocie przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza. W takim przypadku spadkobierca będzie spłacał kredyt wyłącznie w ramach odziedziczonych aktywów masy spadkowej. Jest to najbezpieczniejszy sposób na przyjęcie spadku, jeśli nie posiada się wiedzy w zakresie składników masy spadkowej.
Spadek z dobrodziejstwem inwentarza przyjmuje pewna grupa spadkobierców nawet jeśli nie złoży w terminie żadnego oświadczenia. Do nich należą: osoby nie mające pełnej zdolności do czynności prawnych (małoletni, ubezwłasnowolnieni całkowicie i częściowo), osoby, co do których istnieją podstawy do ich całkowitego ubezwłasnowolnienia (czyli takie, co do których nie zapadło formalnie postanowienie w przedmiocie ubezwłasnowolnienia, ale podstawy istnieją), osoby prawne oraz osoby, które wprawdzie same oświadczenia nie złożyły, ale dziedziczą wspólnie z innymi spadkobiercami, którzy nabyli spadek z dobrodziejstwem inwentarza (bądź przez złożenie oświadczenia bądź z uwagi na przynależność do wyżej opisanej grupy).
Przy przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza konieczne jest sporządzenie spisu inwentarza majątku spadkowego. Spis taki może sporządzić komornik lub urząd skarbowy. Wykazuje się w nim wszystkie przedmioty wchodzące w skład spadku, ze wskazaniem ich wartości oraz wysokości długów. Do zgłoszenia wniosku o spis uprawnieni są: spadkobiercy, uprawnieni do zachowku, wykonawca testamentu i wierzyciel spadkowy (pod pewnymi warunkami).
Zobacz też: Postępowanie spadkowe
Do czasu przyjęcia spadku egzekucja na zaspokojenie długu spadkowego możliwa jest wyłącznie ze spadku. W tym czasie oraz do momentu działu spadku wierzyciel który chce egzekwować swoją wierzytelność z masy spadkowej, musi uzyskać tytuł egzekucyjny - po prostu wyrok) przeciwko wszystkim spadkobiercom, zarządcy majątku spadkowego (jeśli taki został ustanowiony), kuratorowi spadku (jeśli taki został powołany) lub wykonawcy testamentu. Jeśli nie upłynął jeszcze termin na złożenie oświadczenia w przedmiocie przyjęcia lub odrzucenia spadku, a wierzyciel już wniósł powództwo o zapłatę p-ko spadkobiercy, to może on skutecznie żądać, by sąd zawiesił postępowanie do czasu złożenia przedmiotowego oświadczenia.
Takie „przyśpieszone” zachowanie wierzyciela pozwala spadkobiercy na zastanowienie się i wybranie najbardziej optymalnego rozwiązania w zaistniałej sytuacji.
Jeśli jest kilku spadkobierców i nie dokonali oni działu spadku to odpowiadają za dług spadkowy solidarnie, co oznacza, że wierzyciel może żądać pełnego długu od jednego z nich lub od wszystkich łącznie. Natomiast po dokonaniu działu spadku spadkobiercy odpowiadają za długi spadkowe wg wielkości odziedziczonego udziału.
Oczywiście, spadkobiercy dziedziczący z dobrodziejstwem inwentarza, odpowiadają tylko do wysokości wartości odziedziczonej masy spadkowej.
Reasumując, jeśli kredyt jest na tyle wysoki, że przekracza aktywa masy spadkowej to nie pozostaje nic innego jak spadek odrzucić. Jeśli natomiast jest szansa, że po spłacie kredytu jeszcze coś nam zostanie, korzystniej jest przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza.
Zobacz też: Zasady dziedziczenia