W dniu 14 sierpnia 2023 roku w Dzienniku Ustaw została ogłoszona ustawa z dnia 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2023 r. poz. 1615). Ustawa wejdzie w życie z dniem 15 listopada 2023 roku. Zmianami objęte są m.in. przepisy regulujące dziedziczenie spadku przez małoletnich, a także dotyczące kompetencji sądu spadku.
Spadek - stan dotychczasowy
Sprawowanie z należytą starannością zarządu majątkiem dziecka jest jednym z obowiązków rodzica. Codzienne działania związane z zarządem majątkiem dziecka rodzice mogą podejmować samodzielnie. W przypadku czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu konieczne jest uzyskanie (co do zasady) zgody sądu opiekuńczego. Taką czynnością przekraczającą zakres zwykłego zarządu jest składanie w jego imieniu oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku.
Dotychczas, zarówno w przypadku przyjęcia spadku, jak i jego odrzucenia, rodzice musieli uzyskać uprzednio zgodę sądu opiekuńczego, a dopiero następnie składać stosowne oświadczenie przed notariuszem lub w sądzie.
Jakie zmiany po nowelizacji przepisów
Zgodnie z nowym przepisem art. 101 § 4 k.r.o. jeżeli dziecko jest powołane do dziedziczenia wskutek uprzedniego odrzucenia spadku przez rodzica, to czynność polegająca na odrzuceniu spadku w imieniu dziecka przez rodzica, któremu w tym zakresie przysługuje władza rodzicielska, gdy jest dokonywana za zgodą drugiego z rodziców, któremu również w tym zakresie przysługuje władza rodzicielska, albo gdy jest dokonywana wspólnie, nie wymaga zezwolenia sądu opiekuńczego albo, w przypadkach wskazanych w art. 6401 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego, sądu spadku - jeżeli spadek odrzucają inni zstępni rodziców tego dziecka. W braku porozumienia rodziców stosuje się przepis § 3.
Odrzucenie spadku następuje zazwyczaj wówczas, gdy spadkobiercy wiedzą lub podejrzewają, że masa spadkowa składa się przede wszystkim z długów lub że wartość długów przewyższa wartość aktywów. W miejsce osoby odrzucającej spadek może dziedziczyć jego zstępny, w szczególności jeśli dziedziczenie odbywa się na zasadzie ustawy. Ustawodawca założył więc, że odrzucenie spadku w imieniu małoletniego w miejsce rodzica jest poprzedzone analizą stanu spadku. Z tego powodu odrzucenie spadku w imieniu dziecka nie musi być poddawane ocenie sądu, bowiem nie godzi w jego dobro i interes.
W każdej innej sytuacji, aniżeli wskazana w powołanym powyżej przepisie, nadal konieczne będzie uzyskanie zgody sądu. Będzie tak np. w przypadku dziedziczenia małoletniego obok jego rodzica. W takiej sytuacji przyjęto, że pomiędzy rodzicem a dzieckiem może występować konflikt interesów, zagrażający prawidłowemu zarządowi majątkiem dziecka i kontrola sądu jest niezbędna.
Dotychczas wydanie zezwolenia na czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka należało zawsze do właściwości sądu opiekuńczego. Na skutek wprowadzonych zmian, zgodnie z art. 640 1 § 1 k.p.c., zezwolenie na dokonanie czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka lub osoby pozostającej pod opieką w postaci prostego przyjęcia lub odrzucenia spadku, w toku postępowania o stwierdzenie nabycia spadku, wydaje sąd spadku. Natomiast zgodnie z § 2 tegoż przepisu, z chwilą wszczęcia postępowania o stwierdzenie nabycia spadku wniosek o zezwolenie na dokonanie czynności, o której mowa w § 1, złożony do sądu opiekuńczego, przekazuje się do dalszego rozpoznania sądowi spadku.
Przypomnieć jedynie należy, że sądem spadku jest sąd ostatniego miejsca zwykłego pobytu spadkodawcy, a jeżeli jego miejsca zwykłego pobytu w Polsce nie da się ustalić, sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część, a w braku tych podstaw sądem spadku jest sąd rejonowy dla m.st. Warszawy. W praktyce sprawy spadkowe (stwierdzenie nabycia spadku) rozpoznawane są przez wydziały cywilne.
Natomiast sądem opiekuńczym jest sąd rodzinny, właściwy według miejsca zamieszkania osoby, której postępowanie ma dotyczyć, a w braku miejsca zamieszkania - sąd opiekuńczy miejsca jej pobytu. Jeżeli brak tej podstawy, właściwy jest sąd opiekuńczy ostatniego miejsca zamieszkania osoby, której postępowanie ma dotyczyć, a w braku miejsca zamieszkania - sąd opiekuńczy ostatniego miejsca jej pobytu. Jeżeli brak i tej podstawy właściwy jest sąd rejonowy dla m.st. Warszawy. W praktyce jest to wydział rodzinny i nieletnich sądu rejonowego.
Przepisy przejściowe
Zgodnie z przepisami przejściowymi, do spadków otwartych przed dniem wejścia w życie ustawy nowelizującej stosuje się przepis art. 101 § 4 k.r.o., jeżeli termin do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku nie upłynął przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy.
Oznacza to, że w przypadku spadków otwartych przed 15 listopada 2023 roku, co do których nie upłynął termin do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku przed dniem 15 listopada 2023 roku, zastosowanie znajdą przepisy w nowym brzmieniu.
Więcej ważnych informacji znajdziesz na stronie głównej Infor.pl