Początek 2024 roku to czas, gdy rady gmin podejmą nowe uchwały w sprawie wysokości ekwiwalentu dla strażaków ratowników. Ich wysokość ma szansę ulec podwyższeniu. Nie należy jednak spodziewać się rewolucji – samorządy w podejmowanych uchwałach rzadko zbliżają się do maksymalnej wysokości ekwiwalentu dopuszczanej przez ustawodawcę (41,11 zł – taka kwota obowiązuję do 9 lutego 2024 r.).
- Kto decyduje o wysokości ekwiwalentu dla strażaków ratowników OSP?
- 41,11 zł za godzinę – tej kwoty nie może przekroczyć ekwiwalent uchwalony przez radę gminy
- Wysokość ekwiwalentu dla strażaków ratowników ustala rady gminy, ale to jeszcze za mało, żeby wypłacić pieniądze
Kto decyduje o wysokości ekwiwalentu dla strażaków ratowników OSP?
O wysokości ekwiwalentu dla strażaków ratowników działających na terenie danej gminy decyduje jej rada. Wysokość tę należy ustalać nie rzadziej niż raz na 2 lata. Poprzednie uchwały ekwiwalentowe były podejmowane w pierwszej połowie 2022 r., a to oznacza, że początek 2024 r. to czas na podjęcie kolejnych. Jednocześnie jest to czas na naprawienie błędów, które w 2022 r. zostały popełnione w ogromnej ilości uchwał i stanęły na przeszkodzie wypłatom ekwiwalentów. Trzeba też pamiętać o tym, że po 2022 r. przepisy ustawowe dotyczące ekwiwalentów po raz kolejny uległy zmianie – istnieje więc ryzyko popełnienia nowych błędów.
Podstawą wypłaty strażakom ratownikom OSP ekwiwalentu są przepisy ustawy z 17 grudnia 2021 r. o ochotniczych strażach pożarnych, która weszła w życie 1 stycznia 2022 r. i wywołała wiele zamieszania zarówno w radach gmin, jak i wśród druhów OSP. Jakby tego było mało, ustawodawca zapomniał o konieczności wprowadzenia przepisów przejściowych, co doprowadziło do powstania półrocznego okresu, w którym podejmowane na starej podstawie prawnej uchwały już wygasły, a nowych rady gmin nie zdążyły jeszcze podjąć. Problemowi próbowano zaradzić przyspieszając w samorządach prace nad nowymi uchwałami, co w wielu przypadkach dało efekt odwrotny od zamierzonego – uchwały zawierały wiele błędów i były masowo kwestionowane przez organy nadzorcze. Bałagan, który w tym zakresie panował sprawił, że w wielu gminach błędy nie zostały wyłapane. W 2024 r. nadszedł czas na to, by je wyeliminować. To jednak może nie być łatwe, bo przepisy ponownie zostały znowelizowane. I choć celem tych zmian było naprawienie błędów, które powstały na początku 2022 r. i poruszyły środowisko ochotniczych straży pożarnych, to w praktyce ustawodawca głównie obciążył samorządy kolejnymi obowiązkami.
41,11 zł za godzinę – tej kwoty nie może przekroczyć ekwiwalent uchwalony przez radę gminy
Od 1 stycznia 2022 r. wysokość ekwiwalentu ustala, nie rzadziej niż raz na 2 lata, właściwa rada gminy w drodze uchwały. Nie może ona przekraczać 1/175 przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego brutto, ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” przed dniem ustalenia ekwiwalentu pieniężnego. Przeciętne wynagrodzenie w trzecim kwartale 2023 r. wyniosło 7194,95 zł. Oznacza to, że do czasu ogłoszenia kolejnego komunikatu dot. jego wysokości w czwartym kwartale 2023 r., wysokość ekwiwalentu wskazana w uchwałach rad gmin nie może przekroczyć kwoty 41,11 zł. W praktyce, uchwalane przez samorządy kwoty nie zbliżają się do górnej granicy określonej przez ustawodawcę. Dla przykładu, z podjętych już przez rady gmin uchwał na nowy dwuletni okres wynikają następujące kwoty:
1) za udział w działaniu ratowniczym, akcji ratowniczej, a także brał udział w zabezpieczaniu obszaru chronionego właściwej jednostki ratowniczo-gaśniczej Państwowej Straży Pożarnej, określonego w powiatowym planie ratowniczym (miejskim) – 30 zł (Duszniki Zdrój), 20 zł (Węgliniec), 35 zł (Karpacz), 35 zł (Gmina Żórawina), 20 zł (Miasto i Gmina Bogatynia);
2) za udział w szkoleniu lub ćwiczeniu – 15 zł (Duszniki Zdrój), 10 zł (Węgliniec), 20 zł (Karpacz).
Warto pamiętać, że wskazane kwoty to należność za każdą rozpoczętą godzinę liczoną od zgłoszenia wyjazdu z jednostki ochotniczej straży pożarnej lub gotowości do wyjazdu w celu realizowania zadań, bez względu na liczbę wyjazdów w ciągu jednej godziny, a w przypadku kandydata na strażaka ratownika OSP – za każdą rozpoczętą godzinę szkolenia.
Wysokość ekwiwalentu dla strażaków ratowników ustala rady gminy, ale to jeszcze za mało, żeby wypłacić pieniądze
To rada gminy ustala wysokość ekwiwalentu przysługującego m.in. strażakom ratownikom OSP. Jednak żeby doszło do jego wypłaty, niezbędne jest także określenie trybu, w jakim ma to nastąpić. Jednak takiego upoważnienia rada gminy już od ustawodawcy nie dostała, a więc nie ma podstaw do tego, by w podejmowanej uchwale określiła w jakimkolwiek zakresie zasady wypłaty ekwiwalentu. Radom nie wolno wskazywać w uchwałach, że np. podstawą wypłaty ekwiwalentu będzie imienna lista sporządzana przez dowódcę akcji albo że wypłata ekwiwalentu nastąpi po przedłożeniu burmistrzowi wykazu imiennego członków i czasu trwania akcji ratunkowej lub szkolenia pożarniczego (por. rozstrzygnięcia nadzorcze: Wojewody Kujawsko-Pomorskiego z 7 marca 2022 r., nr 32/2022; Wojewody Lubelskiego z 28 lutego 2022 r., nr PN-II.4131.54.2022)
Uchwały rady gminy i zadania gminy określone przepisami prawa wykonuje wójt, co wynika wprost z art. 30 ust. 1 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (j.t. Dz.U. z 2023 r. poz. 40 ze zm.). To do jego zadań należy w szczególności określanie sposobu wykonywania uchwał. Co za tym idzie, to on decyduje o zasadach wypłaty ekwiwalentu pieniężnego strażakom ratownikom (patrz: wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie z 4 listopada 2011 r., sygn. akt II SA/Sz 848/11).
Podstawa prawna
art. 15 ustawy z 17 grudnia 2021 r. o ochotniczych strażach pożarnych (j.t. Dz.U. z 2023 r. poz. 194 ze zm.)
art. 30 ust. 1 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (j.t. Dz.U. z 2023 r. poz. 40 ze zm.)