Co do zasady sąd może rozwiązać małżeństwo przez rozwód jeżeli pomiędzy małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia, tj. ustały wszystkie więzi łączące małżonków (gospodarcze, emocjonalne oraz fizyczne) i nie ma szans na poprawę tych relacji. Jednakże w pewnych sytuacjach sąd nie orzeknie rozwodu pomimo zupełnego i trwałego rozkładu pożycia małżeńskiego, a mianowicie:
- mogłoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków;
- orzeczenie rozwodu byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego;
- jeżeli rozwodu żąda małżonek wyłącznie winny rozkładowi pożycia małżeńskiego.
Zobacz również: Podział majątku po rozwodzie a kredyt mieszkaniowy
W kontekście negatywnej przesłanki orzeczenia rozwodu, jaką jest dobro dziecka to sąd nawet wówczas, gdy oboje małżonkowie wyraża zgodę na orzeczenie rozwodu zobowiązany jest do wnikliwego zbadania czy rozwód nie odbije się negatywnie na dzieciach stron, ich rozwoju czy relacjach na płaszczyźnie dziecko - rodzic. Zagrożenie dobra dziecka, uzasadniające oddalenie powództwa o rozwód może przejawiać się, jako brak akceptacji rozstania rodziców czy też zaburzenia w funkcjonowaniu w społeczeństwie (problemy w szkole, konflikt w z rodzicami czy rówieśnikami). Sąd zobowiązany jest zatem do zbadania czy rozwód nie spowoduje osłabienia emocjonalnej więzi z dziećmi tego z małżonków, przy którym dzieci nie pozostaną, w stopniu, który mógłby ujemnie wpłynąć na wykonywanie jego obowiązków rodzicielskich, przy czym przedłużający się konflikt małżonków jest dla ich dzieci przeżyciem negatywnym, godzącym w poczucie stabilności i wyklucza odmowę orzeczenia rozwodu ze względu na dobro wspólnych małoletnich dzieci (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 1999 roku, sygn.. akt III CKN 799/88, publ. LEX).
Rozwód jest również niedopuszczalny, jeżeli jego orzeczenie byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Takim przypadkiem może być sytuacja, gdy jedno z małżonków jest nieuleczalnie chore, wymaga opieki materialnej i moralnej współmałżonka, zaś rozwód stanowiłby dla niego rażącą krzywdę (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 maja 1998 roku, sygn.. akt I CKN 704/97, publ. LEX). Niekiedy przeciwko udzieleniu rozwodu mogą przemawiać względy natury społeczno-wychowawczej, które nie pozwalają, by orzeczenie rozwodu sankcjonowało stan faktyczny powstały na tle złośliwego stosunku do współmałżonka albo na tle innych przejawów lekceważenia małżeństwa i rodziny (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 października 1998 roku, sygn.. akt III CKN 573/98, LEX nr 1214449). Orzeczenie rozwodu może być sprzeczne z zasadami współżycia społecznego także wtedy, gdy narusza dobro dzieci pełnoletnich (np. przewlekle chorych, niezdolnych do samodzielnej egzystencji) bądź małoletnich, ale takich, które nie są wspólnymi dziećmi stron. Nie godzi natomiast w zasady współżycia społecznego orzeczenie rozwodu tylko z uwagi na fakt, że strony są ludźmi w podeszłym wieku, gdy obiektywnie rzecz biorąc, pozwany nie doznaje krzywdy na skutek realizacji praw powoda (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 5 października 2004 r., por. I ACa 683/2004, publ. LexisNexis).
Ostatnią ujemną przesłanką orzeczenia rozwodu jest brak zgody na rozwód żądany przez małżonka wyłącznie winnego rozkładu pożycia małżeńskiego. Powyższe oznacza, iż w przypadku gdy z żądaniem orzeczenia rozwodu występuje małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia, a małżonek niewinny nie wyraża zgody na rozwód sąd co do zasady powinien oddalić powództwo chyba że odmowa zgody na rozwód jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Brak zgody, jako sprzecznej z zasadami współżycia społecznego nakłada na małżonka winnego ciężar wykazania omawianej sprzeczności. Ponieważ zasady współżycia społecznego odpowiadają uznawanym normom moralnym, zarzut sprzeczności postępowania osoby niewinnej z tymi zasadami musi konkretyzować okoliczności świadczące o tym, że korzystając z omawianego uprawnienia małżonek niewinny narusza reguły etycznego i uczciwego postępowania. Z powyższego wynika wyjątkowość sytuacji, w której małżonek niewinny korzystający z uprawnienia do sprzeciwu wobec żądania rozwodu może być uznany za naruszającego zasady współżycia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 marca 1998 roku, sygn.. akt I CKN 539/97, publ. LEX).
Polecamy serwis: Rozwody