- Rozwód – jakie warunki trzeba spełnić?
- Na czym polega trwały i zupełny rozkład pożycia?
- Przeszkody do orzeczenia rozwodu
- Dobro wspólnych, małoletnich dzieci a rozwód
- Brak zgody współmałżonka na rozwód
- Zasady współżycia społecznego
- Wina rozkładu pożycia
- Rozwód a majątek
- Rozwód a władza rodzicielska i kontakty z dzieckiem
- Rozwód a rozstrzygnięcie o mieszkaniu małżonków
Rozwód – jakie warunki trzeba spełnić?
Rozwód jest sposobem rozwiązania małżeństwa przez sąd. Orzeczenia rozwodu może żądać każdy małżonków, jeżeli nastąpił między nimi trwały i zupełny rozkład pożycia.
Na czym polega trwały i zupełny rozkład pożycia?
Najogólniej rzecz ujmując, przyjmuje się, iż rozkład jest zupełny, gdy nie istnieje między małżonkami więź duchowa, fizyczna ani gospodarcza. Takie stanowisko przyjął Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 28 maja 1955 r. (I CO 5/55).
„Gdy jednak przy zupełnym braku więzi duchowej i fizycznej pozostały pewne elementy więzi gospodarczej, rozkład pożycia może być mimo to uznany za zupełny, jeśli utrzymanie elementów więzi gospodarczej (np. wspólnego mieszkania) wywołane zostało szczególnymi okolicznościami. Natomiast nawet sporadyczne tylko stosunki fizyczne między małżonkami z reguły będą wskazywać, że rozkład pożycia nie jest jeszcze zupełny” – stwierdził sąd.
Zdaniem SN do uznania, że rozkład jest trwały nie jest konieczne stwierdzenie, że powrót małżonków do pożycia jest bezwzględnie wyłączony. Wystarczy tu ocena oparta na doświadczeniu życiowym, iż w okolicznościach sprawy powrót małżonków do wspólnego pożycia nie nastąpi. Powinno się tu brać pod uwagę indywidualne cechy charakteru małżonków.
Przeszkody do orzeczenia rozwodu
Należy jednak pamiętać, iż mimo zupełnego i trwałego rozkładu pożycia rozwód nie jest dopuszczalny, jeżeli wskutek niego miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków albo jeżeli z innych względów orzeczenie rozwodu byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.
Rozwód nie jest również dopuszczalny, jeżeli żąda go małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia, chyba że drugi małżonek wyrazi zgodę na rozwód albo że odmowa jego zgody na rozwód jest w danych okolicznościach sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.
Dobro wspólnych, małoletnich dzieci a rozwód
Jest to bardzo ważna negatywna przesłanka orzeczenia rozwodu.
W praktyce oznacza ona, iż sąd nie orzeknie rozwodu, jeżeli wskutek niego miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci nawet wtedy, gdy istnieją inne przesłanki dopuszczalności takiego orzeczenia.
Przykłady takich sytuacji możemy znaleźć w „Wytycznych wymiaru sprawiedliwości i praktyki sądowej w zakresie stosowania przepisów art.56 oraz art.58 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego”. W uchwale tej Sąd Najwyższy podkreślił, iż należy tu przede wszystkim rozważyć, czy rozwód nie spowoduje osłabienia więzi z dziećmi tego z małżonków, przy którym dzieci nie pozostaną, w stopniu mogącym ujemnie wpłynąć na wykonywanie jego obowiązków rodzicielskich. Zdaniem SN uszczerbku dla małoletnich dzieci można dopatrzyć się w orzeczeniu rozwodu, gdy istniejący stan faktyczny nie pozwala na rozstrzygnięcie o sytuacji dzieci w sposób zapewniający zaspokojenie ich potrzeb materialnych i moralnych co najmniej w takim zakresie, w jakim potrzeby te zaspokajane są obecnie.
Inną okolicznością jest nieustępliwe stanowisko małżonków co do sposobu wykonywania w przyszłości władzy rodzicielskiej, a zwłaszcza domaganie się każdego z rodziców, by dzieci powierzono jemu z wyłączeniem wszelkiej ingerencji drugiego małżonka.
Nie należy też zapominać o takich okolicznościach jak wiek dzieci, stan ich zdrowia, dotychczasowe stosunki z rodzicami, stopień wrażliwości dzieci. „Korzystając z opinii biegłego psychologa, należy zachować daleko idącą ostrożność, aby dziecko nie zostało wciągnięte do procesu rozwodowego rodziców” – podkreśla sąd.
Brak zgody współmałżonka na rozwód
Jeżeli rozwodu żąda małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia a drugi nie wyraża na to zgody, to rozwód jest dopuszczalny tylko wtedy, gdy odmowa zgody na rozwód w danych okolicznościach jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.
Zasady współżycia społecznego
„Skuteczność odmowy zgody na rozwód w świetle zasad współżycia społecznego należy nie tylko oceniać na podstawie wszechstronnego wyjaśnienia i rozważenia okoliczności, które dotyczą małżonka niewinnego, lecz także mieć na uwadze sytuację dzieci z małżeństwa i dzieci małżonka występującego z żądaniem rozwodu, z uwzględnieniem ich warunków życiowych, jak również sytuację osób życiowo związanych z małżonkami” – podkreśla Sąd Najwyższy.
Istotną okolicznością, którą wymienia się też dla oceny tego czy mamy do czynienia ze sprzecznością odmowy z zasadami współżycia społecznego jest też upływ czasu.
Wina rozkładu pożycia
Sąd orzekając rozwód orzeka także czy i który z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia. Zaniecha jednak orzekania o winie na zgodne żądanie małżonków. W takiej sytuacji nastąpią skutki takie, jak gdyby żaden z małżonków nie ponosił winy.
Orzeczenie o winie ma wpływ na późniejsze kwestie alimentacyjne pomiędzy rozwiedzionymi małżonkami. Przede wszystkim alimentów od drugiego małżonka nie może żądać małżonek uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia.
Rozwód a majątek
Z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa. Jest to wspólność ustawowa. Obejmuje ona majątek wspólny, czyli przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich. Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.
Oczywiście małżonkowie mogą umownie ustalić inny ustrój majątkowy. Z reguły jednak rozwód niesie za sobą poważne zmiany również w kwestiach majątkowych.
Jeżeli w małżeństwie mieliśmy do czynienia ze wspólnością ustawową, to ustaje ona w wyniku prawomocnego orzeczenia przez sąd rozwodu.
Od chwili ustania wspólności ustawowej do majątku, który był nią objęty, jak również do podziału tego majątku, stosuje się odpowiednio przepisy o wspólności majątku spadkowego i o dziale spadku.
Na wniosek jednego z małżonków sąd może w wyroku orzekającym rozwód dokonać podziału majątku wspólnego, jeżeli przeprowadzenie tego podziału nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu. W przeciwnym razie podziału można dokonać po rozwodzie.
Rozwód a władza rodzicielska i kontakty z dzieckiem
W wyroku orzekającym rozwód sąd rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków i kontaktach rodziców z dzieckiem oraz orzeka, w jakiej wysokości każdy z małżonków jest obowiązany do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka.
Warto pamiętać, iż sąd uwzględni porozumienie małżonków o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie, jeżeli jest ono zgodne z dobrem dziecka.
Na zgodny wniosek stron nie orzeka się o utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem.
Rozwód a rozstrzygnięcie o mieszkaniu małżonków
Jeżeli małżonkowie zajmują wspólne mieszkanie, to sąd w wyroku rozwodowym orzeka także o sposobie korzystania z tego mieszkania przez czas wspólnego w nim zamieszkiwania rozwiedzionych małżonków.
Eksmisja możliwa jest w sytuacjach wyjątkowych, gdy jeden z małżonków swym rażąco nagannym zachowaniem uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie.
O ile to możliwe, to sąd na zgodny wniosek stron może orzec o podziale wspólnego mieszkania albo o przyznaniu mieszkania jednemu z małżonków, jeżeli drugi z nich wyraża zgodę na jego opuszczenie bez dostarczenia lokalu zamiennego i pomieszczenia zastępczego.
Ważne! Jak stanowi Kodeks rodzinny i opiekuńczy, orzekając o wspólnym mieszkaniu małżonków sąd uwzględnia przede wszystkim potrzeby dzieci i małżonka, któremu powierza wykonywanie władzy rodzicielskiej.
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy