Szczegółowy przegląd przepisów prawa rozwodowego pozwala na sformułowanie twierdzeń badanego zjawiska, jakim jest przebieg stosowania prawa rodzinnego w celu urzeczywistnienia zasad ochrony dziecka. Można te twierdzenia tak ująć, aby przybierały one postać określenia znaczenia terminu „ochrona dobra dziecka w prawie rozwodowym”.
Ochrona dziecka w prawie rozwodowym polega, więc na:
1. ustaleniu, za pomocą odpowiednio dobranych i zastosowanych środków dowodowych:
wszystkich okoliczności faktycznych sprawy, a w szczególności charakteryzujących się sytuację dziecka;
2. prognozowaniu – przez porównanie jego obecnej sytuacji z sytuacją po ewentualnym rozwodzie;
3. dokonaniu wyboru rozstrzygnięcia najbardziej korzystnego dla dziecka w wyniku przeprowadzonej analizy czynników determinujących jego dobro w ujęciu wieloaspektowym – przy założeniu wyczerpania wszelkich obiektywnie możliwych do zastosowania środków w celu pojednania rodziców i pewności co do istnienia zupełnego i trwałego rozkładu pożycia.
Dobro dziecka w rozumieniu prawa rozwodowego powinno być rozważone w świetle badań socjologicznych i psychologicznych.
Zobacz także serwis: Alimenty na dziecko
Wiadomo, że bliżej nieokreślona liczba małżeństw nie podejmuje starań o rozwód ze względu na dziecko, chociaż żadna więź między nimi praktycznie nie istnieje. Na podstawie badań socjologicznych znana jest odpowiedź na pytanie, czy jest to słuszna postawa i czy nie wyrządza ona dziecku większej szkody, niż formalne rozstanie się rodziców po orzeczonym rozwodzie. Z odpowiedzi tej wynika, że nieco więcej badanych osób ma bardziej pozytywny stosunek do separacji, niż do rozwodu.
Jednakże respondenci wcale nie są przekonani o słuszności pozostawania w związku małżeńskim w imię tzw. dobra dziecka. Prawie wszyscy – niezależnie od płci – (bo aż 95% spośród badanych) uważali, że dziecko jest świadome zburzonych stosunków między rodzicami, gdy pozostają oni w separacji.
Natomiast połowa respondentów oceniała jako jednakową sytuację dziecka, zarówno wtedy, gdy rodzice są po rozwodzie i w separacji. Z powyższych wyników badania wynika, że utrzymanie związku małżeńskiego na siłę stwarza jednak sytuację kryzysową dla rodziny.
W literaturze psychologicznej rozważa się wpływ rozwodu rodziców na dziecko. W świetle tych rozważań rozwód nie jest specyficznym wydarzeniem, do którego dochodzi w określonym czasie, ale oddziaływuje on negatywnie na dziecko przez wiele lat. Problemy u dzieci po rozwodzie rodziców przybierają różne formy i pojawiają się zwłaszcza w okresie ich dorastania lub powracają w nowej postaci, np. przestępczości.
Na proces dostosowania się dziecka do sytuacji po rozwodzie ma wpływ wiele czynników:
· wiek dziecka,
· płeć dziecka,
· poprzednie kontakty z każdym z rodziców,
· podział obowiązków związanych ze sprawowaniem władzy rodzicielskiej po rozwodzie,
· jakość życia z jednym z rodziców,
· ponowny związek małżeński rodziców.
Niekorzystne skutki rozwodu dla dziecka wywołują rozmaite czynniki, a wśród nich:
1. nieobecność jednego z rodziców (zwykle ojca);
2. społeczne i ekonomiczne skutki życia z jednym rodzicem;
3. konflikt między rodzicami, którego dziecko jest świadkiem przed rozwodem, a czasem też po rozwodzie.
Każdy z tych czynników odgrywa pewną rolę w wywoływaniu problemów psychicznych u dziecka, a największy wpływ ma konflikt między rodzicami, który – jako czynnik patogenny – ma dwa tryby oddziaływania na dziecko:
- bezpośredni – sceny agresji werbalnej i (lub) fizycznej, których świadkiem jest dziecko,
- pośredni – konflikt rodziców wpływa niekorzystnie na realizowanie przez nich obowiązków rodzicielskich.
Z tego wynika, że nieudzielenie przez sąd rozwodu nie zlikwiduje konfliktu, a więc tego najbardziej szkodliwego czynnika naruszającego dobro dziecka.
Zobacz również serwis: Dziecko i prawo
Bezcenne są wyniki badań przeprowadzonych przez H. Cudaka (2005), który wspólne dziecko rozwiedzionych nazwał „niewinną ofiarą rozwodu rodziców”. Z badań tych wynika, że aż 86,8% dzieci z rozwiedzionych małżeństw wykazywało zaburzenia emocjonalne. Najczęściej były to: bunt, nieposłuszeństwo, agresja słowna i czynna, nieufność, apatia, zamknięcie się w sobie.
W świetle powyższych rozważań zaczerpniętych zarówno z literatury prawa ale także z psychologii i socjologii można wysunąć wniosek, że każda z tych dziedziny interesuje się i rozstrzyga kwestie związane z ochroną dobra dziecka.