Obecny temat doczekał się z pewnością wielu omówień, pod tym względem nie stanowi jakiegoś całkowitego novum, natomiast sięgnięcie do niego podyktowane zostało potrzebą zastanowienia się nad zasadnością i sensem zmian.
Tak też było w przypadku zmian, o których w motu proprio Papieża Benedykta XVI Omnium in mentem z 2009 r., które zaczęły obowiązywać od 8 kwietnia 2010 r.. Należy zwrócić uwagę na trzy zmiany, aby następnie przejść do odpowiedzi na pytanie: czym zostały one podyktowane i jakie jest ich znaczenie?
Chodzi szczególnie o kanony w kolejności: 1086 §1, 1117 oraz 1124 KPK. W starej regulacji w kanonach tych mowa była o tych, którzy formalnym aktem wystąpili z Kościoła Katolickiego. Zacytujmy: Nieważne jest małżeństwo między dwiema osobami, z których jedna została ochrzczona w Kościele katolickim lub była do niego przyjęta i nie odłączyła się od niego formalnym aktem, a druga jest nieochrzczona (kan. 1086 §1 KPK). Następnie: Określona wyżej forma (chodzi o formę kanoniczną) powinna być zachowana, jeśli przynajmniej jedna ze stron zawierających małżeństwo została ochrzczona w Kościele katolickim lub została do niego przyjęta i nie odstąpiła od niego formalnym aktem, z zachowaniem przepisów kan. 1127, §2 (kan. 1117 KPK). Oraz: Małżeństwo między dwiema osobami ochrzczonymi, z których jedna została ochrzczona w Kościele katolickim lub po chrzcie została do niego przyjęta i formalnym aktem od niego się nie odłączyła, druga zaś należy do Kościoła lub wspólnoty kościelnej nie mającej pełnej łączności z Kościołem katolickim, jest zabronione bez wyraźnego zezwolenia kompetentnej władzy (kan. 1124 KPK).
Zatem dotychczasowe regulacje oznaczały, iż osoby, które odstąpiły formalnym aktem nie były zobligowane do starania się o dyspensę od przeszkody różnej wiary (różnej religii), o której w kan. 1086 §2 KPK, tak nie były zobowiązane do zachowania formy kanonicznej, o której w kan. 1108 KPK, jak i nie były zobowiązane do starania się o zezwolenie na zawarcie związku mieszanego, o którym w kan. 1124 KPK.
W wyniku usunięcia tych sformułowań związek nawet tych, którzy dokonali formalnego odstąpienia z kościoła katolickiego - a zawierają związek związany z przeszkodą różnej religii bez dyspensy - zawierają go nieważnie. Następnie zawierając związek bez zachowania formy - zawierają go nieważnie. W końcu, zawierając związek z osobami, które nie mają pełnej komunii z kościołem katolickim bez zezwolenia – zawierają go niegodziwie.
Obecnie warto zastanowić się krótko czym podyktowane zostały te zmiany (oczywiście nie są to jedyne zmiany). Inaczej: co przez to zostało osiągnięte? Z pewnością wyjaśnień jest wiele. Jedną z nich jest to, że przez nowe regulacje prawne nastąpiło mimo wszystko uświadomienie, iż wystąpienie z KK nie jest równoznaczne ze zniwelowaniem skutków sakramentu chrztu świętego. Inaczej: nie jest równoznaczne z powrotem do sytuacji przed przyjęciem jego. Nie należy jednak zmian tych pojmować na niekorzyść takich osób, a odwrotnie, bowiem przez zmiany te strony występujące z KK przy ew. powrocie do niego nie napotkają utrudnień w kwestii zawierania związku małżeńskiego. Wniosek ten nie jest odosobniony, można się spotkać z nim przy okazji innych artykułów. Można zatem wnioskować o konieczności bycia na bieżąco z wszelkimi zmianami i nie chodzi wyłącznie o zmiany w przepisach prawnych, ale i w praktyce czy nauce.
Różnice w wybranych regulacjach w kodeksie prawa kanonicznego i kodeksie rodzinnym i opiekuńczym