Zasady procesu o stwierdzenie nieważności małżeństwa kościelnego
W procesie o stwierdzenie nieważności małżeństwa obowiązują bardzo istotne zasady, dotyczące procedowania.
Związek małżeński uważa się za ważny, dopóki jego nieważność zostanie orzeczona przez wyrok sądu kościelnego.
Pomoc prawna ze strony adwokata kościelnego
Do czasu stwierdzenia nieważności małżonkowie nie mogą zawierać nowych związków. Możliwość skorzystania z przysługujących wiernym uprawnień na podstawie prawa kanonicznego, dotyczących prawa do obrony, nie będzie realizowana, jeśli strona nie posiada odpowiedniej znajomości przepisów prawa. Dlatego zasadnym jest, aby strona otrzymała stosowną pomoc prawną i mogła skorzystać z tej możliwości w jak najszerszym wymiarze. Gwarantem praktycznego skorzystania z przysługującego stronom prawa do obrony jest instytucja adwokata kościelnego[1]. Osoby wnioskujące o proces kościelny, często zgłaszają się do kancelarii parafialnych, które po rozpadzie związku poprzez otrzymanie rozwodu cywilnego, chcieliby zawrzeć kolejny związek małżeński z osobą, która nie ma przeciwwskazań prawie kanonicznym do zawarcia małżeństwa sakramentalnego. Informacje, jakie może udzielić pracownik trybunału, mogą być niewystarczające do poznania całości złożonej sytuacji prawnej[2].
Zgodnie z przepisem kan. 1526 KPK/83, obowiązek dowodzenia spoczywa na tym, który coś twierdzi, w opisywanym przypadku chodzi nam o stronę powodową, która twierdzi, że jej małżeństwo zostało nieważnie zawarte.
Adwokat kościelny w procesie małżeńskim
Strona zobowiązana jest do tego, aby przedstawić dowody na poparcie swojego roszczenia, a także argumenty, która są analizą problemu małżeńskiego. Adwokat na tym etapie, mógłby właściwe zdiagnozować występowanie problemu małżeńskiego lub jego brak. Strona procesowa, która występuje samodzielnie, często myli proces kościelny z procesem cywilnym, próbuje tendencyjce szukać argumentów często nieprawdziwych, aby orzec winę drugiej strony. Takie działanie strony jest instrumentalnym poszerzaniem zakresu nieważności, co prowadzi do wypaczenia całego procesu. W takiej perspektywie dochodzenie przestaje odgrywać istotną rolę dla strony, liczy się tylko wynik sprawy. Samo poszukiwanie prawdy obiektywnej przez sędziego, powinno odbywać się przy udziale adwokata. z dyspozycją kodeksową, sędzia nie może rozpoznać żadnej prośby, jeśli nie zostanie przedstawiona prośba przez tego, kto ma prawo zaskarżyć małżeństwo[3].
Skarga powodowa a pomoc adwokata kościelnego
Problem pojawia się w momencie, kiedy strona bez zaznajomienia się chociażby ogólnie z powoływanym w skardze tytułem prawnym, próbuje redagować skargę powodową. Skarga powodowa, zawiera wtedy szereg wzajemnych wykluczeń a także argumentów, które nie dotyczą dowodzenia określonej przesłanki prawnej. Takie skargi często zawierają opis emocjonalnego ustosunkowania się strony powodowej wobec oczekiwań, które w związku małżeńskim przez współmałżonkę/a nie zostały zrealizowane.
Obecnie, prawie każda skarga o stwierdzenie nieważności małżeństwa, jest przyjmowana do dalszego procedowania zgodnie z założeniem, że w momencie procesu mogą pojawić się dodatkowe okoliczności potwierdzające roszczenie strony powodowej. Sporządzona skarga powodowa, która w większości przypadków nie odzwierciedla właściwej analizy problemu małżeńskiego, dodatkowo brak wiedzy, zrozumienia tytułu prawnego, do tego emocjonalny stosunek do procesu powoduje, że strona skupia się na dowodzeniu argumentów, które nie są istotne z punktu widzenia prawa kanonicznego. Po analizie problemu małżeńskiego przez adwokata, okazuje się, że w życiu małżeńskim strony znajdują się problemy, które można zakwalifikować, jako tytuł prawny. Jednak często jest już to druga instancja w postępowaniu apelacyjnym, w związku z tym zmiana całokształtu problematyki małżeńskiej może być z punktu widzenia trybunału mało wiarygodna. Niezbędnym jest praktyczne wyjaśnienie znaczenia przesłanki prawnej i dopasowanie jej do problematyki małżeńskiej. Często strona wnioskująca, bardzo ogólnie bez głębszego zrozumienia sensu dowodowego, przytacza w skardze o stwierdzenie nieważności tytuły prawne, które się wzajemnie wykluczają, niekiedy w głębszej analizie już po rozpoczęciu procesu okazuje się, że tytuł prawny jest zaprzeczeniem wcześniejszym twierdzeniom strony wnioskującej. Konsekwencja błędnego zrozumienia tytułu prawnego jest wystarczająca do poparcia przymusu adwokackiego, ponieważ strona wnioskująca o proces mając błędne przekonanie prawne o przyczynach nieważności, koncertuje się na problematyce nie istotnej z punktu widzenia prawa. W praktyce strona wnioskująca o proces, w sprawie stwierdzenia nieważności małżeństwa, rzadko, kiedy pyta lub nie zdaje sobie sprawę, że może skorzystać z pomocy adwokata. Przymus adwokaci, zagwarantowałby udział w procesie adwokata, którego strona wybiera z listy sądowej lub listy adwokatów zrzeszonych w korpusie adwokatów kościelnych. Asystujący adwokat wyeliminuje błędy dotyczące błędnego rozeznania strony procesowej w kwestii proceduralnej.