Pojęcie istotnych obowiązków małżeńskich w Kodeksie Prawa Kanonicznego
Sformułowanie istotne obowiązki małżeńskie napotykamy w treści normy kanonu 1095 nr 3 (niezdolność psychiczna do podjęcia istotnych obowiązków małżeńskich), jak i kanonu 1095 nr 2 Kodeksu Prawa Kanonicznego (poważny brak rozeznania oceniającego co do istotnych praw i obowiązków małżeńskich).
Polecamy: Alimenty. Jak szybko dostać pieniądze na dziecko
Co wynika z tych przepisów?
1. W trzecim numerze kanonu 1095 nie ma mowy o prawach, zaś w drugim ujęte są zarówno prawa, jak i obowiązki. Pojawia się więc czysto teoretyczne pytanie: czy można mówić o niezdolności psychicznej do podjęcia lub przyjęcia praw? Na pewno nie powinno się tego wykluczać, twierdząc iż nie jest to zupełnie możliwe. Rzekomy brak można zaś rozwiązać poprzez przyjęcie tezy o każdorazowym istnieniu odpowiednika dla danego obowiązku właśnie w postaci prawa.
2. W treści omawianego kanonu mowa jest nie o obowiązku a o obowiązkach. Nie oznacza to jednak, iż małżeństwo jest nieważne dopiero w sytuacji niezdolności do podjęcia minimum dwóch obowiązków bądź z powodu braku rozeznania co do przynajmniej dwóch obowiązków. Wystarczy, iż przynajmniej jedna ze stron nie jest w stanie podjąć jednego obowiązku, aby można było orzec nieważność zawartego małżeństwa (podobnie przy braku rozeznania).
3. Prawodawca objął regulacją obowiązki małżeńskie. Nie oznacza to jednak całkowitego absolutnego braku łączności obowiązków małżeńskich z innymi. Niepodjęcie danego obowiązku małżeńskiego może wyrażać się właśnie niepodjęciem obowiązku sensu stricto zupełnie innego rodzaju np. zawodowej pracy.
4. Usankcjonowane tu zostały obowiązki istotne, aby nie doprowadzić do sytuacji, iż niezdolność (podobnie brak rozeznania) do podjęcia czegoś nieistotnego otworzy furtkę do stwierdzenia nieważności zawiązanego węzła małżeńskiego.
Przykładowe istotne obowiązki małżeńskie
W tych rozważaniach nie będziemy swojej uwagi koncentrować na tym, co rozumiemy pod pojęciem niezdolności o charakterze psychicznym, a co pod sformułowaniem poważnego braku rozeznania oceniającego, gdyż to temat na oddzielne wątki.
Warto natomiast ogólnie zastanowić się nad tym, o jakich istotnych obowiązkach małżeńskich można mówić.
W Kodeksie Prawa Kanonicznego na pewno nie znajdziemy wyliczenia, o jakie istotne obowiązki chodzi, ale nie należy traktować to jako braku czy wady. Prawodawca nie chciał bowiem doprowadzić do sytuacji, kiedy mamy do czynienia z niemożnością podjęcia faktycznie istotnego obowiązku, który jednak nie został ujęty w katalogu (podobnie przy braku rozeznania). Stale powinno się bowiem pamiętać o tym, iż rzeczywistość ludzka jest niezmiernie bogata, a nauka o człowieku podlega ewolucji, stąd ta otwartość i brak sztywnego wyliczania obowiązków.
Pomijając dyskusję na temat tego czy istotne przymioty małżeństwa są obowiązkami, można wskazać na takie istotne obowiązki małżeńskie, jak: dobro współmałżonka, dobro małżeństwa, dobro potomstwa, wzajemna pomoc, jedność, wierność, nierozerwalność. Każdą z tych rzeczywistości naturalnie można oddzielnie opisywać. Co więcej, pod każdą z nich podchodzą różne formy ich realizacji, co potwierdza wspomnianą różnorodność oraz zmienność pojęcia istotnych obowiązków małżeńskich.
Na ten temat m. in. w:
R. Sztychmiler, Obowiązki małżeńskie, Warszawa 1999;
P. J. Viladrich, Konsens małżeński. Sposoby prawnej oceny i interpretacji w kanonicznych procesach o stwierdzenie nieważności małżeństwa (kanony 1095-1107 KPK), Warszawa 2002.
Polecamy serwis: Małżeństwo