Bardzo ważnym przepisem prawnym jest ten, wg którego bezpłodność nie jest przyczyną sensu stricte nieważności zawartego związku, chyba że stała się przedmiotem podstępnego wprowadzenia w błąd (kan. 1084 §3 KPK). Będąc przy tytule podstępu warto rozważyć jego na dwóch płaszczyznach, bowiem z jednej strony, może zaistnieć sytuacja, w której jedna ze stron celowo zataja kwestię swojej bezpłodności (kwestia ta może zostać też zatajona przez osoby trzecie), aby wyłudzić tym sposobem zgodę strony drugiej na małżeństwo, zaś z drugiej strony, może dojść również do innej sytuacji, gdy zatajone zostanie pochodzenie dziecka (kwestia innego ojcostwa) (kan. 1098 KPK). Bez względu na sytuację warto tylko podkreślić jedną rzecz, a mianowicie kwestię koniecznego poruszenia przez przyszłych współmałżonków tego, co istotne, aby w przyszłości wykluczyć to, co może zaważyć na ich dalszym wspólnym życiu.
Obok podstępnego wprowadzenia w błąd możemy wyróżnić też inne kanony, w których wprost czy pośrednio nawiązuje się do tematu dziecka. Jednym z nich jest kan. 1095 nr 2 oraz 3 KPK. W pierwszym chodzi o poważny brak rozeznania oceniającego co do istotnych praw-obowiązków małżeńskich, w drugim o spotykaną najczęściej niezdolność natury psychicznej do podjęcia istotnych obowiązków małżeńskich. Gdy w swojej praktyce spotykam się z psychicznymi zaburzeniami, które czynią osoby niezdolne do podjęcia obowiązku w postaci zrodzenia czy wychowania potomstwa (temat ten poruszałam przy okazji innego artykułu o zaburzeniach odżywiania), bądź gdy spotykam przypadki osób, które za wszelką cenę chcą „posiadać” potomstwo, wówczas przy dokładnym opisie sytuacji proponuję jeden z wymienionych tytułów.
Stwierdzenie nieważności małżeństwa – jak rozpocząć?
Może mieć też miejsce zupełnie odwrotna sytuacja, do powyżej wymienionej, a mianowicie taka, kiedy strona (strony) są co prawda zdolne do poczęcia, wychowania dziecka, ale celowo to wykluczają (zrodzenie bądź wychowanie). Wówczas po raz kolejny przy dokładnym opisie danego „przypadku” proponuję Stronie, Stronom, aby prosić o przeprowadzenie procesu z tytułu wykluczenia potomstwa (kan. 1101 §2 KPK).
Jak już kiedyś nadmieniałam, w wielu przypadkach tytuły wzajemnie się przeplatają, wyrok nie może być też wydany równocześnie z nich obu po tej samej stronie (np. niezdolność natury psychicznej oraz wykluczenie częściowe po tej samej stronie). Rozwiązaniem zaistniałej kwestii jest dokonanie propozycji kilku przyczyn prawnych, ale na zasadzie alternatywy. Do sądu będzie natomiast należeć rozstrzygnięcie, która przyczyna przeważyła. Istnieją pewne zasady to regulujące, ale najpewniejszą jest uzyskanie pewności w oparciu o daną historię związku, stąd od jej właściwego opisu zależy w dużej mierze wyrobienie zdania na ten temat.
Pewność moralna w kościelnym procesie małżeńskim
Naturalnie Prawodawca w KPK reguluje kwestie potomstwa też w innych kanonach (przykładowo: zakaz zawarcia związku dla osoby, która związana jest obowiązkami np. wobec dzieci z poprzedniego związku – kan. 1071 §1 nr 3 KPK; przeszkoda wieku, pokrewieństwa w kontekście dzieci – kan. 1083 KPK i kan. 1091 KPK, błąd co do małżeństwa – kan. 1096 KPK, nie wspominając o kanonach regulujących tę kwestię przy przeszkodzie różnej religii, przy zakazie małżeństw mieszanych, czy w ogóle w kontekście różnego rodzaju jego wychowania), niemniej my ukazaliśmy te problemy najczęściej spotykane.
Funkcja pomocnicza for prawnych w kościelnym procesie małżeńskim