Na początku w ramach wyjaśnienia: Kodeks Kanonów Kościołów Wschodnich (KKKW) dotyczy Katolickich Kościołów Wschodnich (kan. 1 KKKW), natomiast Kodeks Prawa Kanoniczego – Kościoła Rzymskokatolickiego (kan. 1 KPK).
Gdy chodzi o kościelne prawo małżeńskie, to obok innych różnic, na uwagę zasługuje różnica w wymienionych małżeńskich przeszkodach, jak i wadach zgody małżeńskiej w obu Kodeksach.
I tak, w KKKW istnieje tzw. przeszkoda pokrewieństwa duchowego, a nieobecna w KPK. W kan. 811 §1 KKKW czytamy: Małżeństwo czyni nieważnym przeszkoda pokrewieństwa duchowego, która pochodzi z chrztu i zachodzi pomiędzy chrzestnym i osobą ochrzczoną oraz jej rodzicami, oraz w § 2: Jeśli chrzest został udzielony warunkowo, pokrewieństwo duchowe z niego nie wynika, chyba że powtórnie ten sam chrzestny przy nim asystował. Dla pełniejszego obrazu, to chrzest warunkowy dotyczy sytuacji, gdy jest on udzielany, właśnie pod warunkiem nieudzielenia go w przeszłości.
Istnieje też różnica w obu Kodeksach przy przeszkodzie powinowactwa, bowiem przeszkodą tą wg KKKW objęte są też strony do drugiego stopnia linii bocznej (kan. 809 §1), czego brak w KPK (dla porównania – kan. 1092 KPK)
Polecamy serwis: Rozwód kościelny
Jak widać, Prawo Katolickich Kościołów Wschodnich jest zatem bardziej restrykcyjne aniżeli Kościoła Rzymskokatolickiego.
Z kolei, przechodząc do wad zgody małżeńskiej, to w KKKW wyraźnie uregulowane zostało w kan. 826: Małżeństwo nie może być ważnie zawarte pod warunkiem. Tymczasem inaczej jest w KPK, tam w kan. 1102 §1 czytamy: Nie można ważnie zawrzeć małżeństwa pod warunkiem dotyczącym przyszłości, w §2: Małżeństwo zawarte pod warunkiem dotyczącym przeszłości lub teraźniejszości jest ważne lub nie, zależnie od istnienia lub nieistnienia przedmiotu warunku, w § 3: Warunek zaś, o którym w § 2, nie może być godziwie dołączony, chyba że za pisemną zgodą ordynariusza miejsca.
Ponownie, w porównaniu z KKKW, KPK okazuje się mniej restrykcyjny, skoro istnieje możliwość zawarcia małżeństwa warunkowego.
Dla pełniejszego obrazu warto w tym momencie pokrótce przynajmniej nakreślić, na czym polega istota warunku powodującego bądź też nie - nieważność małżeństwa. Po pierwsze, o warunku można mówić w sytuacji, gdy przynajmniej po jednej ze stron zawierających związek brak jest pewności odnośnie czegoś, to właśnie brak jej sprawia, iż postawiony zostaje jakiś warunek, przedmiotem którego jest uzależnienie zaistnienia, bądź też nie, zawieranego związku od jakiegoś czynnika. Gdy warunek dotyczy teraźniejszości bądź przeszłości, wówczas jak Prawodawca sam reguluje, istnienie bądź nieistnienie jego przedmiotu wpływa na nieważność zawieranego związku.
Inna sytuacja jest, jeśli warunek odnosi się do przyszłości, wówczas każdorazowo małżeństwo zawarte pod nim będzie nieważne, a wynika to z tego, iż w przeciwnym razie byłby jakiś czas pomiędzy zawarciem związku a jego zaistnieniem bądź też nie, w zależności od przedmiotu warunku. To z kolei powodowałoby, iż związek pozostawałby ściśle nieokreślony, stąd powyższa regulacja.
Na zakończenie warto poruszyć jeszcze jedną kwestię. Porównując na chociażby tych dwóch przykładach Kodeksy pojawia się pytanie: co w sytuacji, gdy zawarte zostaje małżeństwo pomiędzy członkiem Katolickiego Kościoła Wschodniego a Kościoła Rzymskokatolickiego i gdy po pewnym czasie chcą uczynić oni starania o orzeczenie nieważności ich małżeństwa z tytułu nieobecnego w jednym z Kodeksów. Czy zatem w tak nakreślonej sytuacji mogą to uczynić. Należy na to pytanie odpowiedzieć pozytywnie, abstrahując od możliwości starania się o dyspensę przed zawarciem związku.
Na ten temat m. in. w:
U. Nowicka, Przeszkody małżeńskie w perspektywie międzyobrządkowej według KPK i KKKW, w: Jus matrimoniale, T. 15 (21) 2010.
T. Pawluk, Prawo kanoniczne według Kodeksu Jana Pawła II, Prawo małżeńskie, T. III, Olsztyn 1996.
Zobacz również: Jakie formalności przy ślubie z prawosławnym?