Prawodawca operuje w przytoczonym kanonie dwoma pojęciami, które należy przybliżyć, aby w pełni zrozumieć omawianą zasadę: „istotne obowiązki małżeńskie” oraz „przyczyny natury psychicznej”.
Kodeks Prawa Kanonicznego jednakże nie podaje obowiązków małżeńskich, a także obszaru ani przyczyn psychicznych, które spowodowałby niezdolność do podjęcia i wypełnienia tych obowiązków. W praktyce kanoniści wskazują na obowiązki:
1. Służące realizacji dobra małżonków:
- Zachowanie małżeńskiej wierności;
- Pożycie małżeńskie na ludzki sposób;
- Zachowanie dozgonnego charakteru małżeństwa (nierozerwalności)
- Pielęgnowanie wspólnoty życia małżeńskiego;
- Świadczenie współmałżonkowi pomocy i wzajemna odpowiedzialność;
- Przyczyniania się do wspólnego dobra;
- Dążenie do wzajemnej doskonałości i świętości.
2. Związane z wydawaniem na świat potomstwa:
- Pożycie intymne małżonków zmierzające do zrodzenie i wychowania dzieci;
- Przyjęcie dzieci poczętych ze współmałżonkiem.
Zobacz również: Nie jestem ojcem dziecka - podstęp a "rozwód kościelny"
3. Obowiązki i prawa odnoszące się do wychowania potomstwa;
- Wychowanie ogólnoludzkie;
- Wychowanie fizyczne;
- Wychowanie religijne.1
Jako przyczyny natury psychicznej powodujące nieważność zawarcia małżeństwa wskazuje się: zaburzenia osobowości, chroniczny alkoholizm, narkomania, anomalie seksualne (znajdują się one w sferze psychoseksualnej nupturienta i można tutaj wskazać: homoseksualizm, nimfomania, satyryzm, transseksualizm, sadyzm, fetyszyzm, narcyzm, ekshibicjonizm, masochizm, oglądactwo, zoofilia, saliormania, pedofilia, gerontofilia, nekrofilia), duży stopień niedojrzałości osobowościowej, uczuciowej i emocjonalnej, patologie osobowości, skrajny egoizm, niezdolność do relacji międzyosobowych, wielka awersja do drugiej płci, chroniczny alkoholizm, narkomania2 .
Niezdolność do podjęcia istotnych obowiązków małżeńskich musi być aktualna lub uprzednia czyli występująca w momencie wyrażania przez strony konsensusu małżeńskiego. Tytuł nieważności przedstawiony w kan. 1095 KPK pochodzi z prawa naturalnego.
Należy dodać, iż w ustaleniu przyczyn niezdolności nupturienta do podjęcia obowiązków małżeńskich z przyczyn natury psychicznej ogromną rolę odgrywają biegli eksperci sądowi – psychologowie i psychiatrzy.
Zobacz również serwis: Rozwód kościelny
1 Por. J. Gręźlikowski, Co po rozwodzie, Częstochowa 2005, Wydanie I, s. 186.
2 W. Góralski, Nieważność małżeństwa z tytułu niezdolności psychicznej do podjęcia istotnych obowiązków małżeńskich, „Kościół i Prawo” , t. VI, Lublin 1984.