W uzupełnieniu jednego z moich poprzednich artykułów (zob. Rozwiązanie małżeństwa niedopełnionego) niniejszym omówiony zostanie przebieg procesu w przedmiocie uzyskania dyspensy od małżeństwa zawartego a niedopełnionego.
Proces dotyczący tyłowego zagadnienia może być prowadzony albo drogą sądową albo drogą administracyjną. O łaskę dyspensy mają prawo prosić tylko małżonkowie albo jeden z nich, chociażby wbrew woli drugiego. Prośba o dyspensę winna być skierowana do Biskupa Rzymskiego, gdyż tylko sam papież udziela tejże łaski. Właściwym jednak do przyjęcia prośby jest biskup diecezjalny stałego lub tymczasowego miejsca pobytu małżonka proszącego. W swej prośbie proszący powinien dokładnie opisać stan faktyczny sprawy i podać przyczyny, które go skłoniły do ubiegania się o dyspensę. Aby ją uzyskać wymagana jest pewność, co do faktu niedopełnienia małżeństwa, a także słuszna przyczyna.
Domniemanie prawne
Pamiętać należy, iż w przypadku gdy po zawarciu małżeństwa małżonkowie wspólnie zamieszkali, to domniemywa się dopełnienie, dopóki coś przeciwnego nie zostanie udowodnione. Domniemanie dopełnienia nie występuje, gdy po ślubie nie zaistniało wspólne zamieszkanie stron.
Zobacz również: Rozwiązanie małżeństwa niedopełnionego
Etapy postępowania
Postępowanie o dyspensę posiada trzy etapy. W pierwszym z nich powołany przez biskupa instruktor, przy udziale obrońcy węzła małżeńskiego i notariusza przeprowadza tzw. instrukcję procesu. Zmierza ona do zebrania materiału dowodowego, na podstawie którego będzie można stwierdzić fakt niedopełnienia małżeństwa oraz słusznej przyczyny do udzielenia dyspensy. Na tym etapie postępowania następuje także publikacja akt, zamknięcie sprawy, przekazanie akt biskupowi, który zobowiązany jest zredagować swoje wotum, czyli winien on dokładnie przeanalizować sprawę w sposób konkretny i praktyczny.
Drugim etapem postępowania jest przesłanie całego zebranego w sprawie materiału dowodowego do Kongregacji Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów przy Stolicy Apostolskiej. Kongregacja ta po rozpatrzeniu przesłanego materiału dowodowego wydaje orzeczenie co do niedopełnienia małżeństwa i istnienia przyczyny do udzielenia dyspensy. Pozytywne orzeczenie Kongregacji stanowi relację sprawy, którą przesyła się do Sekretariatu Stanu Stolicy Apostolskiej lub osobiście jest ona przedstawiana papieżowi przez Kardynała Prefekta Kongregacji Sakramentów.
Trzeci etap postępowania ma miejsce na audiencji, na której Ojciec Święty wyraża swoją wolę co do udzielenia dyspensy i w tym momencie małżeństwo zostaje rozwiązane.
O udzielonej dyspensie za pośrednictwem nuncjatury dowiaduje się właściwy biskup diecezjalny, który z kolei wiadomość o niej przekazuje stronom. Biskup także powiadamia o rozwiązaniu małżeństwa proboszcza parafii zarówno miejsca zawarcia małżeństwa, jak i miejsca przyjęcia chrztu świętego celem sporządzenia odpowiednich adnotacji w parafialnej księdze zaślubionych i ochrzczonych.
Zobacz również serwis: Rozwód kościelny