W przedmiotowym artykule, jak również w dwóch kolejnych, omówię przewidziane prawem kanonicznym możliwości rozłączenia małżonków, które może nastąpić przez:
1. uzyskanie dyspensy papieskiej od małżeństwa niedopełnionego,
2. przywilej Pawłowy,
3. mocą pełni władzy papieskiej.
Ujęcie historyczne
Należy wiedzieć, iż Kościół od zawsze stoi na straży nierozerwalności małżeństwa, jednak nie od razu ustalono moment, od którego związek małżeński staje się nierozerwalny. Pismo Święte co prawda wskazuje na istotne elementy małżeństwa, m.in. zespolenie, poprzez które małżonkowie stają się jednym ciałem ( zob. Rdz 2, 24 i Mt 19, 5 ), to jednak Chrystus nie określił wszystkich szczegółów związanych z sakramentem małżeństwa. I tak na przestrzeni wieków interesujące nas zagadnienie ewaluowało, gdyż np. papież Aleksander III w XII wieku stwierdził, iż istotnym elementem małżeństwa jest zgoda małżeńska, równocześnie jednak małżeństwo zawarte a niedopełnione może być rozwiązane przez uroczysty ślub czystości. Z kolei w wieku XVIII za czasów papieża Benedykta XIV powszechnie przyjęto udzielanie dyspensy od małżeństwa zawartego ważnie a niedopełnionego. Prawnie problem rozwiązany został wraz z wejściem w życie Kodeksu Prawa Kanonicznego z 1917 roku.
Uregulowania dotyczące rozwiązanie małżeństwa w obecnie obowiązującym kodeksie
W obecnie obowiązującym kodeksie z 1983 roku prawodawca zawarł zasadę o charakterze doktrynalnym, a mianowicie stwierdził, iż małżeństwo zawarte
i dopełnione nie może być rozwiązane żadną ludzką władzą i z żadnej przyczyny, oprócz śmierci (tak. kan. 1141). Niemniej jednak ustawodawca dalej stwierdza, iż małżeństwo niedopełnione, zawarte przez ochrzczonych (…), może być ze słusznej przyczyny rozwiązane przez Biskupa Rzymskiego, na prośbę obydwu stron lub tylko jednej, choćby druga się nie zgadzała (tak. kan. 1142).
Zobacz również: Jakie mogą być przyczyny stwierdzenia nieważności małżeństwa w Kościele?
Rozwiązanie małżeństwa dokonuje się jedynie przez akt władzy papieskiej w postaci dyspensy. Władza ta nie może być delegowana (postępowanie jednak w tym temacie omówione zostanie przeze mnie w jednym z kolejnych artykułów).
Dyspensa papieska dotyczy zatem wyłącznie małżeństwa ważnie zawartego lecz niedopełnionego przez akt fizyczny podjęty w sposób ludzki, przez który małżonkowie celem zrodzenia potomstwa stają się jednym ciałem.
Rozwiązanie małżeństwa zgodnie z zamysłem prawodawcy, jest możliwe tylko wówczas, gdy obydwie strony są ochrzczone lub też jedna strona jest ochrzczona,
a druga nieochrzczona, a warunkiem jego dokonania musi pozostawać słuszna przyczyna.
Skutki rozwiązania małżeństwa niedopełnionego
Następstwem udzielenia dyspensy jest rozwiązanie węzła małżeńskiego, tak że strony stają się wolne i mogą zawrzeć nowe związki. Dzieci naturalne natomiast, tj. takie które przyszły na świat przed zawarciem małżeństwa, a zostały uprawomocnione poprzez późniejsze zawarcie takiego związku, po jego rozwiązaniu pozostają legalnymi.
Zobacz również serwis: Rozwód kościelny