Kończąc rozważania na temat instytucji separacji kanonicznej, niniejszym pragnę przedstawić, dotąd nie omówione przeze mnie zagadnienia wiążące się z przedmiotowym tematem, a mianowicie: przyczyny, dla której separacja może ustać oraz koszty kościelnego postępowania w przedmiocie ustanowienia separacji.
Kościelny ustawodawca stanowi, a wręcz zachęca separowanych małżonków, by po ustaniu przyczyn separacji, o których stanowi jeden z moich poprzednich artykułów (zob. Separacja w ogólności według prawa kanonicznego) we wszystkich możliwych wypadkach, o ile władza kościenia nie postanowi inaczej, wznowili współżycie małżeńskie. Pojednanie bowiem, zgodnie z nauką Kościoła, stanowi wyraz katolickiej dojrzałości i ewangelicznej postawy.
Sposoby ustania separacji
Separacja w prawie kanonicznym może ustać na cztery sposoby:
1. w razie śmierci jednego ze współmałżonków,
2. gdy małżonek niewinny wybaczy małżonkowi winnemu i przyjmie go z powrotem,
3. gdy wygaśnie przedmiot separacji, tzn. gdy przestanie istnieć przyczyna separacji,
4. gdy zakończy się okres separacji czasowej.
Zobacz również: Jakie są rodzaje separacji w prawie kanonicznym?
Aspekt duszpasterski
Zagadnienie separacji niewątpliwie łączy się z aspektem duszpasterskim, mającym na celu przeciwdziałanie rozpadowi małżeństwa. Dlatego też, co wcześniej już sygnalizowałem, w przedmiotowym temacie szczególną rolę odgrywać musi pomoc Kościoła – pasterzy, polegająca przede wszystkim na wsparciu moralnym i duchowym udzielanym osobom przeżywającym kryzys związku małżeńskiego.
Koszty postępowania
Koszty postępowania w sprawie o ustanowienie separacji małżeńskiej ustalane są przez właściwego biskupa, któremu podlega dany trybunał. Obecnie, w przeciwieństwie do spraw o separację rozstrzyganych przez sądy cywilne, w sądach biskupich nie ma żadnego obowiązującego cennika kosztów postępowania, dlatego też mogą one kształtować się na różnych poziomach na obszarze partykularnym Kościoła katolickiego.
Prawodawca jedynie w księdze VII, tytule X, w kanonie 1649 Kodeksu Prawa Kanonicznego stanowi, że biskup, do którego należy prawo kierowania trybunałem, powinien ustanowić przepisy dotyczące:
1. zasądzenia stron na zapłacenie lub zwrot kosztów sądowych,
2. wynagrodzenie pełnomocników, adwokatów, biegłych i tłumaczy, a także zwrotu kosztów świadkom,
3. przyznawania bezpłatnej pomocy lub obniżki kosztów,
4. odszkodowania, jakie winien wypłacić ten, kto nie tylko przegrał w sądzie, lecz lekkomyślnie wszczął spór,
5. depozytu pieniężnego lub kaucji, którą należy złożyć w związku z wydatkami, które trzeba będzie pokryć, i szkodami do wynagrodzenia.
Biskup może zatem unormować wszelkie kwestie finansowe związane z prowadzeniem procesu.
Pamiętać jednak należy, iż od orzeczenia w sprawie kosztów, wypłacenia honorariów i szkód, które wydawane są w formie dekretów, nie przysługuje oddzielna apelacja, ale strona może się odwołać w ciągu piętnastu dni do tego samego sędziego, który może, choć nie musi, zmienić ustaloną kwotę.
Zobacz również serwis: Małżeństwo