Ulga podatkowa dla samotnie wychowujących. Samodzielna opieka nie jest samotną opieką, wychowania dziecka nie da się „podzielić”

• Ulga podatkowa dla osób samotnie wychowujących dziecko (dzieci)
• Nie każda osoba mająca dziecko i znajdująca się w stanie wolnym lub w separacji jest osobą samotnie wychowującą dziecko
• Samodzielna opieka nad dziećmi nie jest równoznaczna z samotną opieką
• Wychowania dziecka nie da się „podzielić”

Ulga podatkowa dla osób samotnie wychowujących dziecko to preferencyjna forma rozliczania podatku dochodowego, skierowana do rodziców lub opiekunów prawnych spełniających określone warunki. Aby z niej skorzystać, konieczne jest posiadanie statusu osoby samotnie wychowującej dziecko oraz faktyczne, samodzielne pełnienie tej roli bez udziału drugiego rodzica. Przepisy wykluczają osoby współwychowujące dziecko, o czym przekonał się jeden z podatników, który złożył wniosek o wydanie interpretacji podatkowej w swojej sprawie.

Ulga podatkowa dla osób samotnie wychowujących dziecko (dzieci)

Z przepisów wynika, że ustawodawca uzależnił prawo do skorzystania z preferencyjnych zasad obliczania podatku dochodowego dla osób samotnie wychowujących dziecko (dzieci) od spełnienia łącznie następujących warunków:

• posiadania przez rodzica lub opiekuna prawnego statusu osoby samotnie wychowującej dziecko (dzieci);
• wychowywania przez rodzica lub opiekuna prawnego samotnie w roku podatkowym dziecka (dzieci);
• nieuzyskiwania przez rodzica lub opiekuna prawnego i dziecko (dzieci) przychodów/dochodów, do których zastosowanie mają przepisy art. 30c ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym, z wyjątkiem najmu prywatnego – w zakresie osiągniętych w roku podatkowym przychodów, poniesionych kosztów uzyskania przychodów, zobowiązania lub uprawnienia do zwiększania lub pomniejszenia podstawy opodatkowania albo przychodów, zobowiązania lub uprawnienia do dokonywania innych doliczeń lub odliczeń;
• niepodlegania przez rodzica lub opiekuna prawnego i dziecko (dzieci) opodatkowaniu na zasadach wynikających z ustawy z dnia 24 sierpnia 2006 r. o podatku tonażowym lub ustawy z dnia 6 lipca 2016 r. o aktywizacji przemysłu okrętowego i przemysłów komplementarnych.

Nie każda osoba mająca dziecko i znajdująca się w stanie wolnym lub w separacji jest osobą samotnie wychowującą dziecko

Temat dotyczący statusu osoby samotnie wychowującej dziecko (dzieci) wrócił w jednej z ostatnich interpretacji podatkowych. Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej wskazał, że przepis art. 6 ust. 4c w związku z art. 6 ust. 4f ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, nie może być odczytywany w ten sposób, że każda osoba mająca dziecko i znajdująca się w stanie wolnym lub w separacji jest osobą samotnie wychowującą dziecko.

Z istoty pojęcia „osoby samotnie wychowującej dziecko” wynika, że jest to osoba, która w określonej sytuacji, w określonym czasie zupełnie sama (bez udziału drugiej osoby) zajmuje się wychowywaniem dziecka, stale troszczy się o jego byt materialny i rozwój emocjonalny.

Przepis art. 6 ust. 4c ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, wymienia enumeratywnie osoby, którym przysługuje status osób samotnie wychowujących dzieci, odwołując się zarówno do statusu cywilnoprawnego osoby wychowującej dzieci (panna, kawaler, wdowa, wdowiec, rozwódka, rozwodnik lub osoba będąca w separacji), jak również do tego, że osoba ta musi faktycznie wychowywać dzieci samotnie, tj. bez wsparcia drugiego z rodziców. Jest to więc taka osoba, która stale troszczy się o byt materialny i rozwój emocjonalny dziecka, bez udziału (wsparcia) drugiej osoby. 

Samodzielna opieka nad dziećmi nie jest równoznaczna z samotną opieką

A zatem, w sytuacji, gdy każdy z rodziców aktywnie uczestniczy w wychowywaniu dziecka – co przejawia się między innymi dzieleniem się wszelkimi obowiązkami związanymi z procesem wychowawczym dziecka, niezależnie od tego u kogo i pod czyją w danym momencie roku podatkowego opieką dziecko przebywa – nie można mówić o samotnym wychowywaniu dziecka przez któregokolwiek z rodziców.

Organ skarbowy podkreślił, że samodzielna opieka nad dziećmi nie jest równoznaczna z samotną opieką. Fakt, że każdy z rodziców zajmuje się dziećmi w ustalonym czasie, czyli samodzielne i w tym czasie drugi rodzic nie uczestniczy w ich wychowaniu, nie oznacza że mamy do czynienia z samotnym wychowaniem dziecka.

Wskazać także należy, że w rodzinach pełnych również rodzice nie wychowują dzieci równocześnie. Nie zawsze bowiem opiekują się dzieckiem w tym samym miejscu i czasie. Podczas sprawowania opieki przez rodziców pozostających w związku małżeńskim (podobnie jak rodziców stanu wolnego) może zachodzić taka sytuacja, że w pewnym momencie dnia (a w szczególnych sytuacjach nawet w określonych dniach) dzieckiem zajmuje się tylko matka, innym razem tylko ojciec, jednakże w takiej sytuacji nie ma mowy o samotnym wychowywaniu dziecka przez któregokolwiek z rodziców.

Zdaniem organu, przyjęcie odmiennej wykładni stałoby w sprzeczności z uzasadnieniem wprowadzenia tej ulgi, z którego jednoznacznie wynika, że ustawodawca kierował ją tylko do osób, które samotnie troszczą się o codzienne zaspokojenie potrzeb dzieci, posiadając ściśle określony status cywilny.

Wychowania dziecka nie da się „podzielić”

Przejdźmy do konkretnej sprawy, jakiej dotyczyła interpretacja podatkowa: "Z opisu sprawy wynika, że jest Pan ojcem dziecka – lat 7. Od sierpnia 2020 r. zgodnie z orzeczeniem Sądu Okręgowego w … jest Pan rozwodnikiem (wyrok jest prawomocny). Nie ma Pan opieki naprzemiennej. Żyje Pan samotnie. Utrzymuje się wyłącznie z wynagrodzenia z tytułu zatrudnienia na umowę o pracę, nie posiada innych umów, nie prowadził działalności gospodarczej, nie jest właścicielem ziemi rolnej, nie uzyskuje przychodów z tytułu najmu, nie pobiera żadnych świadczeń z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oraz innych urzędów. Dziecko nie uzyskiwało dochodów, nie otrzymywało zasiłku pielęgnacyjnego ani żadnej renty. Od zakończenia związku małżeńskiego do teraz w pełni samotnie prowadzi Pan gospodarstwo domowe (bez żadnego udziału innych osób). Nie pozostaje w związku formalnym, nieformalnym, partnerskim.

Matka Pana dziecka jest w związku partnerskim, zamieszkuje wraz ze swoim partnerem i od kilku lat żyją razem, więc nie jest matką samotnie wychowującą Państwa dziecko i nie korzysta z takiej formy rozliczenia. Posiada Pan ustalone przez Sąd kontakty z dzieckiem mianowicie: w co drugi weekend każdego miesiąca od piątku do poniedziałku, w każdym tygodniu od środy do czwartku, wakacje letnie w każdym roku ciągiem połowa lipca oraz połowa sierpnia, połowa ferii zimowych również w każdym roku, ponadto Święta Wielkanocne i Bożonarodzeniowe poszczególne dni wraz z nocowaniem, Sylwester co drugi rok.

W ciągu całego roku podatkowego, gdy dziecko przebywało pod Pana opieką w wyznaczone Panu kontakty to samotnie wychowywał i sprawował Pan opiekę nad dzieckiem, ponosił koszty na jego utrzymanie, troszczył się o jego rozwój fizyczny, psychiczny, zabezpieczał potrzeby bytowe, zdrowotne, edukacyjne, ponosił wydatki związane z wypoczynkiem, pomagał w edukacji szkolnej itp. Płaci Pan alimenty ustalone przez Sąd, ponadto uczestniczy we wszystkich kosztach związanych z wychowaniem i utrzymaniem dziecka. W każdym sezonie dokonuje zakupów odzieży i obuwia, nie tylko do siebie do domu, w którym podczas kontaktów zamieszkuje z Panem syn, ale również do domu dziecka u matki. Regularnie ponosi Pan koszty zakupów wszelakich medykamentów, specjalistycznych wizyt lekarskich, np.: fizjoterapeuta, stomatolog, ortodonta, okulista. Podkreśla Pan, że często osobiście zabierał dziecko na te wizyty. Ogólnie wykonuje Pan wszystkie obowiązki wynikające z posiadania dziecka, dba o syna na każdej możliwej płaszczyźnie jego życia. W Pana domu syn ma swoje miejsce do odpoczynku, zabawy, nauki, ma swoją odzież, wszelakie przybory potrzebne do funkcjonowania w codziennym życiu, sprzęty, zabawki, rower, hulajnogę, trampolinę i wiele innych. Po prostu jako rodzic wypełnia Pan wszystkie jego potrzeby i dba o możliwie najlepszy rozwój swojego dziecka (samodzielnie odrabia Pan z synem lekcje, gotuje mu, uczy się z nim, wychowuje, dba o jego wygląd i zdrowie, odwiedzają Was syna koledzy, wtedy też samotnie organizuje im Pan czas). Syn nie bywa u Pana sporadycznie w gościach tylko ma tu swój dom. Całościowo angażuje się Pan w proces jego wychowania, poświęca na to czas, energię i środki. W przeszłości przebywał Pan na urlopie wychowawczym opiekując się dzieckiem jak również miał Pan obniżony wymiar etatu w związku z opieką nad dzieckiem. Regularnie uczęszcza Pan do placówek oświatowych na zebrania i inne spotkania, jest zainteresowany swoim dzieckiem. Nie pobierał Pan świadczenia 500+, jak również teraz 800+.

Z przedstawionego opisu stanu faktycznego wynika, że zarówno Pan, jak i matka dziecka, współuczestniczycie w wychowaniu dziecka, pomimo że nie zamieszkujecie ze sobą. Wskazuje Pan we wniosku, że była małżonka prowadzi swoje gospodarstwo domowe wraz z partnerem, a Pan swoje samotnie. Jednakże należy podkreślić, że związek nieformalny byłej małżonki z nowym partnerem nie ma wpływu na preferencyjne rozliczenie dochodów przez Pana na zasadach przewidzianych dla osoby samotnie wychowującej dziecko.

Istotne jest bowiem, że w opisanym Pana stanie faktycznym nie sposób uznać, że w tak zorganizowanym trybie wykonywania władzy rodzicielskiej zachodzą dwa odrębne procesy wychowania, tj. osobny samotny proces przeprowadza matka (była małżonka), gdy opiekuje się dzieckiem, a zupełnie inny proces wychowywania zachodzi podczas, gdy dziecko przebywa z Panem. Wychowania dziecka nie da się „podzielić”, bowiem jest to ciągły i długotrwały rozwój, na który w tym przedstawionym przypadku składa się wspólna praca obojga rodziców".

W związku z powyższym Dyrektor KIS stwierdził, że podatnik nie spełnia warunków określonych w art. 6 ust. 4c w związku z art. 6 ust. 4f ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, zatem nie może zostać uznany za osobę samotnie wychowującą dziecko. W konsekwencji, podatnikowi nie przysługuje prawo do skorzystania z preferencyjnego rozliczenia, o którym mowa w tym przepisie jako osobie samotnie wychowującej dziecko za rok 2023.