Sąd w wyroku rozwodowym zawsze rozstrzyga kwestię władzy rodzicielskiej. Może on:
1) powierzyć ją obojgu rodzicom,
2) powierzyć wykonywanie jej tylko jednemu z rodziców, natomiast drugiemu ograniczyć ją do określonych praw i obowiązków względem dziecka,
3) pozbawić, ograniczyć lub zawiesić władzę rodzicielską, jeżeli jest to uzasadnione konkretną sytuacją dziecka.
Wspólne wykonywanie władzy rodzicielskiej przez oboje rodziców
Sąd powierzy wspólne wykonywanie władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom, jeżeli przedstawią oni wspólne porozumienie wychowawcze. Powinno ono określać szereg informacji na temat praw i obowiązków rodziców wobec dziecka oraz sposób wykonywania władzy rodzicielskiej, a w szczególności zawierać:
1) podział opieki nad dzieckiem w poszczególnych okresach roku,
2) zasady kontaktowania się z dzieckiem,
3) sposób podejmowania istotnych decyzji dla dziecka,
4) koszty utrzymania dziecka.
Plan wychowawczy może być sporządzony w dowolnej formie, jednak ze względu na to, iż w sporządzaniu planu często bierze udział mediator jest on zazwyczaj składany na specjalnym kwestionariuszu.
Wykonywania władzy rodzicielskiej przez jednego z rodziców z jednoczesnym ograniczeniem władzy rodzicielskiej drugiego rodzica
Jeżeli rodzice dziecka nie mogą dojść do porozumienia, a tym samym nie chcą sporządzić wspólnego planu wychowawczego, sąd powierza władzę rodzicielską jednemu z rodziców z jednoczesnym ograniczeniem władzy rodzicielskiej drugiego rodzica do określonych praw i obowiązków względem dziecka.
Sąd ustalając miejsce pobytu dziecka, kieruje się przede wszystkim jego dobrem. Dziecko zamieszkuje z tym z rodziców, który gwarantuje lepsze warunki do rozwoju osobowego dziecka i jego egzystencji materialnej. Natomiast drugi z rodziców, który jest ograniczony we władzy rodzicielskiej traci uprawnienie do współdecydowania o niektórych kwestiach dotyczących wychowania dziecka (sąd obligatoryjnie i precyzyjnie określa obowiązki i uprawnienia rodzica w stosunku do dziecka).
Zawieszenie, pozbawienie lub ograniczenie władzy rodzicielskiej jednego lub obojga rodziców
Sąd w wyroku rozwodowym może również pozbawić jednego lub obojga rodziców władzy rodzicielskiej jeżeli:
- władza rodzicielska nie może być wykonywana z powodu trwałej przeszkody (np. skazanie rodzica na długoletnie więzienie),
- rodzice nadużywają władzy rodzicielskiej (np. znęcają się nad dzieckiem),
- rodzice w sposób rażący zaniedbują swe obowiązki względem dziecka,
- rodzice trwale nie interesują się dzieckiem.
W razie przemijającej przeszkody w wykonywaniu władzy rodzicielskiej (np. wyjazd rodzica za granicę) sąd opiekuńczy może orzec jej zawieszenie.
Zobacz także: Vademecum: Władza rodzicielska
Przyczyną ograniczenia władzy rodzicielskiej jest również stan zagrożenia dobra dziecka. W takiej sytuacji sąd może:
1) zobowiązać rodziców oraz małoletniego do określonego postępowania lub skierować rodziców do placówek albo specjalistów zajmujących się terapią rodzinną, poradnictwem lub świadczących rodzinie inną stosowną pomoc z jednoczesnym wskazaniem sposobu kontroli wykonania wydanych zarządzeń,
2) określić, jakie czynności nie mogą być przez rodziców dokonywane bez zezwolenia sądu, albo poddać rodziców innym ograniczeniom, jakim podlega opiekun,
3) poddać wykonywanie władzy rodzicielskiej stałemu nadzorowi kuratora sądowego,
4) skierować małoletniego do organizacji lub instytucji powołanej do przygotowania zawodowego albo do innej placówki sprawującej częściową pieczę nad dziećmi,
5) zarządzić umieszczenie małoletniego w rodzinie zastępczej albo w placówce opiekuńczo-wychowawczej.
Zobacz serwis: Dziecko i prawo
Podstawa prawna:
Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. z 2011 r., Nr 75, poz. 398).