Podział majątku – o jakich roszczeniach pamiętać? [cz.1 – spłata długów]

Sprawy o podział majątku są sprawami skomplikowanymi i rodzącymi istotne konsekwencje prawne i finansowe po stronie uczestników postępowania. Sąd co prawda ustala z urzędu skład i wartość majątku oraz podejmuje decyzje o sposobie jego podziału, ale to w interesie uczestników jest zwrócenie uwagi sądu na jego poszczególne elementy oraz zgłoszenie stosownych wniosków dowodowych. Inaczej jest w przypadku innych roszczeń, które mogą (a nawet muszą) być zgłoszone w trakcie trwania postępowania o podział majątku. W tym przypadku inicjatywa w całości jest po stronie uczestników. Co więcej, niektóre z roszczeń mogą być zgłoszone tylko do czasu zakończenia postępowania o podział majątku – później nie można ich już dochodzić w innych postępowaniach. O jakich roszczeniach pamiętać, by nie utracić prawa do ich dochodzenia?

Polecamy: Darowizny, testamenty, spadki (PDF)

Podział majątku, a upływ czasu

Roszczenie o podział majątku po ustaniu wspólności majątkowej nie ulega przedawnieniu. Co oznacza, że wniosek o dokonanie podziału majątku może zostać złożony do sądu w każdym czasie po powstaniu ustroju rozdzielności majątkowej między małżonkami. Także i zawarcie umowy nie doznaje ograniczeń czasowych. Oczywiście zwlekanie zbyt długo z przeprowadzeniem postępowania działowego może wpływać niekorzystnie na samych zainteresowanych, chociażby w sytuacji, gdy tylko jedno z byłych małżonków jest w posiadaniu przedmiotów wchodzących w skład majątku wspólnego.

Prekluzja

Pomimo braku przedawnienia samego roszczenia o podział majątku, istnieją pewne ramy czasowe, w których powinny być zgłoszone niektóre z roszczeń związanych ze sprawami podziałowymi. Warto wiedzieć, że tych roszczeń nie będzie można w ogóle dochodzić po uprawomocnieniu się postanowienia o podziale majątku (więcej o prekluzji w sprawach o podział majątku pisałam tutaj).

Jakie roszczenia powinny być zgłoszone w trakcie sprawy o podział majątku?

Aby uniknąć niemiłego zaskoczenia wynikającego z opisanej wyżej prekluzji, warto na etapie składania wniosku o podział majątku przeanalizować czy w konkretnym stanie faktycznym istnieją roszczenia (i czy zachodzi potrzeba ich zgłoszenia) związane z:

- ustaleniem:

• nierównych udziałów w majątku wspólnym (o tym pisałam tutaj)
• prawa własności (o sporach w zakresie składu majątku wspólnego pisałam tutaj i tutaj)
• prawa do żądania podziału majątku

lub

- rozliczeniem:

• wydatków, nakładów i innych świadczeń z majątku wspólnego na majątek osobisty lub odwrotnie (także roszczenie z art. 231 k.c., o którym pisałam tutaj i tutaj)
• z tytułu posiadania rzeczy należących do majątku wspólnego
• pobranych pożytków i innych dochodów z rzeczy wchodzących w skład majątku wspólnego
• poczynionych nakładów z majątków osobistych na majątek wspólny
• spłaty wspólnych długów.

Rozliczenie spłaty długów

Żądanie rozliczenia spłaty długów może obejmować dwa rodzaje długów:

• długi wspólne małżonków spłacone przez jednego z nich w okresie między ustaniem wspólności majątkowej, a dokonaniem podziału majątku
• długi jednego z małżonków spłacone z majątku wspólnego.

Długi jednego z małżonków spłacone z majątku wspólnego

Rozliczeniu podlegają długi jednego z małżonków zaciągnięte na zaspokojenie osobistych spraw tego małżonka lub dotyczące tylko jego majątku osobistego.

Możliwość żądania rozliczenia spłaty tych długów nie dotyczy:

• długów zaciągniętych przez jednego małżonka, ale za zgodą tego drugiego (zgoda bowiem uprawnia na zaspokojenie zobowiązania z całego majątku wspólnego małżonków)
• długów zaciągniętych przez jednego małżonka, gdy środki przeznaczone zostały na zaspokajanie potrzeb rodziny
• zobowiązań jednego z małżonków, gdy środki przeznaczone zostały na sfinansowanie przedmiotu przynoszącego dochód (powiększający majątek wspólny, tj. przy obowiązywaniu w małżeństwie ustroju wspólności majątkowej)

Długi wspólne małżonków

W postępowaniu o podział majątku, małżonkowie mogą domagać rozliczenia długów wspólnych (lub długów jednego małżonka ale pozostających w związku z majątkiem wspólnym), które zostały spłacone przez jednego małżonka już po ustaniu wspólności majątkowej, ale jeszcze przed dokonaniem podziału majątku.

Rozliczeniu w sprawie o podział majątku nie podlega spłata zobowiązań:

• zaciągniętych przez oboje małżonków, gdy spłata nastąpiła z majątku wspólnego w trakcie trwania wspólności majątkowej
• zaciągniętych przez oboje małżonków, gdy spłata nastąpiła po dokonaniu podziału majątku
• zaciągniętych przez jednego małżonka na majątek wspólny po ustaniu wspólności majątkowej

Konsekwencje niezgłoszenia w odpowiednim terminie roszczenia o rozliczenie dokonanej spłaty

Brak zgłoszenia żądania rozliczenia spłaconych długów w postępowaniu o podział majątku, powoduje brak możliwości dochodzenia ich spłaty przez drugiego małżonka w innym postępowaniu.

Prekluzja nie dotyczy długów nie spłaconych do chwili dokonywania podziału majątku. W zasadzie długi nie spłacone nie podlegają rozliczeniom między małżonkami.

Sposób rozliczenia spłaty długów

Nie ma jednego przyjętego rozwiązania w zakresie sposobu dokonania rozliczenia spłaty długów. Jest jednak kilka sposobów, które pojawiają się w orzeczeniach sądowych tj.:

• zwrot kwoty nominalnej – sposób najczęściej stosowany w sprawach, w których pomiędzy spłatą długu, a dokonywaniem rozliczenia nie upłynęło zbyt dużo czasu
• przyjęcie, że spłata długu była nakładem na majątek, a następnie rozliczenie jej według zasad dotyczących rozliczenia nakładów
• inne rozliczenie, z uwzględnieniem np. miernika w postaci miesięcznego wynagrodzenia za pracę – sposób stosowany, w sprawach w których pomiędzy spłatą długu, a dokonywaniem rozliczeń upłynął długi czas (w takiej sytuacji przelicza się wartość długu na ilość np. średnich wynagrodzeń za pracę w dacie zaciągania zobowiązania, a następnie kwotę do rozliczenia ustala się w oparciu o tę samą ilość wynagrodzeń, ale aktualnych w dniu dokonywania rozliczenia).

Ostateczna decyzja w zakresie wyboru sposobu dokonania rozliczenia należy do sądu. Wybór sposobu może diametralnie zmieniać kwotę przyjętą do rozliczenia, dlatego bardzo ważne jest przedstawienie sądowi argumentów przemawiających za zasadnością wyboru konkretnego sposobu dokonania rozliczenia, tak by zabezpieczyć możliwie najlepiej swoje interesy.

Polecamy serwis: Majątek