Małżeńska wspólność ustawowa
Wspólność ustawowa powstaje z chwilą zawarcia małżeństwa. O zaliczeniu jednak danego przedmiotu majątkowego do majątku wspólnego małżonków decyduje moment nabycia jego przez oboje małżonków lub przez jednego z nich, przykładowo ruchomości, nieruchomości nabyte po zawarciu związku małżeńskiego za wspólne środki pieniężne wchodzą do majątku wspólnego małżonków. Na marginesie należy zaznaczyć, że zasada, zgodnie z którą wspólność majątkowa powstaje z chwilą zawarcia małżeństwa nie jest bezwzględna.
Wspólność ustawowa z mocy prawa ustaje z chwilą ustania małżeństwa, tj. śmierci jednego z małżonków, rozwiązania małżeństwa przez rozwód lub jego unieważnienia. Wspólność ta może ustać także w trakcie istniejącego małżeństwa na skutek:
- zawarcia małżeńskiej umowy majątkowej,
- rozwiązanie umownej wspólności majątkowej z jedoczesnym ustanowieniem jednego z przewidzianych w ustawie Kodeks rodzinny i opiekuńczy ustrojów majątkowych – wspólność ustaje z woli małżonków
- orzeczenia Sądu ustanawiającego rozdzielność majątkową
- ubezwłasnowolnienia małżonka
- ogłoszenia upadłości jednego z małżonków
- orzeczenia separacji
Zobacz również: Kiedy możliwy jest nierówny podział majątku wspólnego?
Ustawowa wspólność majątkowa małżeńska jest bezudziałową wspólnością łączną, trwającą aż do chwili jej ustania. W praktyce oznacza to, że do czasu ustania wspólności ustawowej małżonkowie nie mogą rozporządzać prawami do majątku wspólnego i nie mogą wyzbywać się ich na rzecz osób trzecich. Co więcej, w czasie trwania tej wspólności nie jest dopuszczalny podział majątku i żadne z małżonków nie może rozporządzać ani zobowiązywać się do rozporządzania udziałem, który w razie ustania wspólności przypadnie mu w tym majątku lub w poszczególnych przedmiotach do niego należących. Podział majątku wspólnego, zarówno umowny, jak i sądowy, jest dopuszczalny dopiero od chwili ustania wspólności.
Od chwili ustania wspólności majątkowej między małżonkami powstaje między nimi rozdzielność majątkowa, tj. od tej chwili małżonkowie mogą dzielić się majątkiem.
Wniosek o podział majątku wspólnego
Wniosek o podział majątku wspólnego należy złożyć do sądu rejonowego właściwego według miejsca położenia majątku, a jeżeli wspólność ustała przez śmierć jednego z małżonków - do sądu spadku czyli co do zasady Sąd ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy. Od wniosku pobiera się opłatę stałą w kwocie 1.000 zł. Jeżeli wniosek zawiera zgodny projekt podziału, pobiera się opłatę stałą w kwocie 300 zł (art. 38 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, Dz. U. 2005 r. Nr 167 poz. 1398).
Co do zasady majątek wspólny małżonków dzieli się na po połowie. Jednakże często zdarza się tak, że jeden małżonek poświęcił na „budowanie” wspólnego majątku więcej czasu, nakładów finansowych, więcej pracy. Wtedy w postępowaniu o podział majątku wspólnego sąd rozstrzyga także o żądaniu ustalenia nierównych udziałów małżonków w tym majątku oraz o tym, jakie wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na majątek osobisty, i odwrotnie, podlegają zwrotowi. Małżonek żądający ustalenia przez Sąd nierównych udziałów musi swoje żądania udowodnić. Dowodami w takiej sprawie są najczęściej zeznania świadków, rachunki, które wówczas należy powołać we wniosku.
Ponadto we wniosku o podział majątku należy dokładnie określić składniki majątku, podlegające podziałowi oraz przedstawić dowody prawa własności. Przede wszystkim do wniosku należy dołączyć odpis z księgi wieczystej, jeżeli w skład majątku wchodzi nieruchomość.
W przypadku rzeczy ruchomych sądy w zasadzie nie wymagają specjalnych dokumentów. Jeżeli jednak dojdzie do sporu między małżonkami, konieczne będzie przedstawienie dowodów na poparcie swoich racji, np. świadków.
Wraz ze wnioskiem o podział majątku należy sądowi przedstawić dokument, który potwierdza ustanie wspólności majątkowej, np. wyrok rozwodowy, małżeńską umowę majątkową (w formie notarialnej), wyrok sądu ustanawiający rozdzielność majątkową w trakcie małżeństwa.
Wartość majątku
Skład i wartość majątku ulegającego podziałowi ustala sąd. Skład majątku ustala się według stanu na dzień ustania wspólności majątkowej, zaś jego wartość według cen rynkowych z daty podziału.
Jeśli między małżonkami istnieje rozbieżność co do wartości majątku, niezbędne może się okazać powołanie biegłego. Dotyczy to głównie wyceny nieruchomości.
Na marginesie należy zaznaczyć, że jeżeli przeprowadzenie podziału majątku wspólnego nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu, sąd na wniosek jednego z małżonków może dokonać tego podziału w wyroku orzekającym rozwód.
Zobacz również serwis: Podział majątku